B. Q. Haydarov

55.
Santimetr va millimetrlarda ifodalang:
a) 438 mm; 
b) 907 mm;
d) 223 mm;
e) 768 mm.
56.
AB
kesmani 
C
nuqta 
AC
va 
CB
qismlarga ajratadi. Agar 
AC
kesmaning 
uzunligi 56 sm bo‘lib, u 
CB
 
kesmadan 23 sm qisqa bo‘lsa, 
AB
kesmaning 
uzunligini to ping.
57.
AB
kesmani 
C
va 
D
nuqtalar ketma-ket kelgan 
AC
, 
CD
va 
DB
qismlarga 
ajratadi. Agar 
AC
kesma uzunligi 34 mm, 
CD
kesma 
AC
kesmadan 12 mm 
qisqa, 
DB
kesma esa 
AD 
dan 25 mm qisqa bo‘lsa, 
AB
kesma uzunligini to-
ping. 
58.
ABC
uchburchakda: a)
 
AB
= 12 sm
, 
BC
= 32 sm
, 
AC
 
= 28 sm
; 
b)
 
AB 
= 5 dm
, 
BC
= 3 dm
, 
AC
 
= 4 dm
; 
d)
 AB
= 43 mm
, 
BC
= 5 sm
, 
AC
 
= 38 mm bo‘lsa, uning 
perimetrini toping.
Matematika tarixiga oid lavhalar
O‘lkamizda qadimda ishlatilgan o‘lchov birliklari
O‘rta Osiyo hududida qadimda turli o‘lchov birliklari ishlatilgan. Hozirda bu 
o‘lchov birliklari eskirib, deyarli qo‘llanilmaydi. Shunday bo‘lsada, qari ota xonlar 
tilida, tarixiy kitoblarda va badiiy asarlarda bu o‘lchov birliklari uchrab turadi. 
Masalan, Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma» asarida, turli 
yurtlarning o‘lchov birliklari keltirilgan. Quyida ularning ba‘zilari va ularning hozir
­
gi o‘lchov birliklaridagi qiymatlari keltirilgan:
Uzunlik o‘lchov birliklarilari sifatida qadam (taqriban 70–75 sm), qarich 
(19–22 sm), quloch (166–170 sm), barmoq (2 sm), tirsak (50–80 sm), gaz
(70 sm), chaqirim (900 m), yig‘och (8 km), qari (55 sm) va musht (8 sm) kabilar 
ishlatilgan.
Massani o‘lchash uchun misqol (taqriban 4 g), qadoq (410 g), pud (16 kg
380 g), botmon (163 kg 800 g) kabi o‘lchov birliklari qo‘llanilgan.