B. N. Sirliyev a. Beknazarov d. N. Arziqulov



Download 149,6 Kb.
bet10/49
Sana21.06.2022
Hajmi149,6 Kb.
#686947
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   49
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y

4-ma’ruza
SHAXSNING BILISH JARAYONLARI

  1. Bilish faoliyatiga umumiy tavsif.

  2. Asosiy bilish jarayonlari, uning qonuniyatlari, tarkibi va o‘ziga xosligi.

1. Bilish faoliyatiga umumiy tavsif
Bilish muammosi qadim zamonlardan beri kishilik dunyosini qiziqtirib keladi, ammo u bugungi kunda fan va texnikaning ri- vojlanishi tufayli yanada dolzarb masalaga aylanib qoldi. Shu boisdan, bilish nazariyasi falsafa, tarix, filologiya, kibernetika, pedagogika, psixologiya kabi fanlarning tadqiqot predmetiga aylanib, ularning har qaysisi o‘zining mohiyatidan kelib chiqib, uning u yoki bu jabhalarini o‘rganadi.
Boshqa fanlardan farqli o‘laroq, psixologiya fani insonning onto- genezida bilishning vujudga kelishi, uning o‘ziga xos psixologik mexanizmlari, unda ehtiyoj, motiv, emotsiya va irodaning o‘rni, tanishish zarurat hisoblangan obyektning notanishligi, ko‘rinishi hamda materiallar mazmunining ahamiyatini tekshiradi.
Bizningcha, obyektiv dunyo to‘g‘risidagi ma’lumotlar, fan asos- lari bo‘yicha axborotlar, ijtimoiy va individual tajribalar, shaxslararo munosabat va muomala o‘rnatish, muayyan faoliyatni tashkil qilish va uni boshqarish o‘zini o‘zi anglashga taalluqli tarkibiy qismlar bilan qurollanishga, ijod va yangilik yaratishga qaratilgan murakkab, iyerarxik hamda integral xususiyatli, faqat insoniyatgagina xos bo‘l- gan, aqliy va jismoniy negizga quriluvchi intilish va faollikning majmuasi bilish deb ataladi.
Bilishning psixologik bosqichlari, darajalari, ko‘lami, kengligi, chuqurligi, to‘liqligi, aniqligi, yaqqolligi, ifodalanish shakllari va vositalari, barqarorligi, mustaqilligi va uning ijtimoiy psixologik mexanizmlari to‘g‘risida ma’lumotlar sharhlanadi.
Bizni qurshab turgan obyektiv borliqni bilish xususiyatiga oid jahon psixologiyasi fanida ko‘plab ilmiy nazariyalar, mustaqil kon- sepsiyalar, o‘xshash qarashlar, puxta pozitsiyalar, xilma-xil yonda- shishlar mavjud, ammo shunga qaramasdan, bu asnoda bilishning filogenetik qonuniyatlari, taraqqiyot bosqichlari, ularning bunyodkor mexanizmlari, muayyan o‘ziga xoslik, ulardagi barqarorlikni ta’min- lovchi shart-sharoitlar, harakatlantiruvchi kuchlar, obyektiv va subyektiv omillarning ta’sirchanlik imkoniyati rang-barangligi tufayli onitogenetik davrning xususiyatlari to‘g‘risida mulohaza yuritishning o‘zi yetarlidir.
Inson shaxs bo‘lib shakllanishida va rivojlanishida bilish jarayon- lari asosiy funksiyani bajaradi. Bilish jarayonlari qadim zamonlardan beri olimlarning diqqat markazida bo‘lgan muammolardan biri bo‘lib kelgan. Insonning ontogenezida bilish jarayonini amalga oshiruvchi, uni yuzaga keltiruvchi asosiy manbalar mavjud bo‘lib, bizningcha, ular taxminan quyidagilardan iborat:

  1. tug‘ma instinktlar;

  2. shartsiz reflekslar;

  3. shartli reflekslar;

  4. ideomotor harakatlar;

  5. predmetli harakatlar;

  6. taqlid yoki imitatsiya;

  7. tajriba;

  8. mashq;

  9. ko‘nikma, malaka, odat (ularni o‘zlashtirish imkoniyati va egallash vaziyati);

  10. refleksiya (xulq va ongli boshqarish).

Bilish jarayonining mohiyati va o‘ziga xosligini vujudga keltiruv- chi asosiy psixologik negizlari tariqasida:

  1. ehtiyoj;

  2. motiv (motivatsiya);

  3. mayl;

  4. moyillik;

  5. qiziqish;

  6. ustanovka;

  7. tug‘ma, tabiiy alomatlar;

  8. faollik;

  9. ruhiy holatlarning barqarorligi;

  10. obyektiv va subyektiv xususiyatli funksiyalar xizmat qilishi mumkin.

2. Asosiy bilish jarayonlari, uning qonuniyatlari,
tarkibi va o‘ziga xosligi


Download 149,6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish