10
ТЕХНОЛОГИЯ ҲАҚИДА ТУШУНЧА
“Технология” – сўзи ва тушунчаси инсоният ва унинг жамияти ҳаётида
техник жиҳозларни, нарса ва предметларни пайдо бўлиши ва
уни
такомиллашуви натижасида қадимги юнонларда пайдо бўла бошлаган эди.
Шу боисдан бу категория юнонча – “techne” – “технос” ва “logos” –
“логос” сўз ўзакларидан келиб чиққан бўлиб, уни
“Ҳунар фани” ёки
“Техника фани” маъноси мазмунида талқин этилади.
1
Яна “технология” сўзини юнонча “techne” –
санъат ва маҳорат фани
мазмунида ҳам ишлатилади. Бу бирон фаолиятни бажариш “санъати ва
маҳорати” – мазмунини англатади.
“Технология” – тушунчаси анча қадимдан шаклланган бўлсада, у XIX –
асрга келиб, ишлаб чиқаришнинг махсус категорияси сифатида (1872 йилдан)
қўлланила бошланди.
Даврлар ўтиши, жамиятлар ва улардаги ишлаб – чиқариш жараёнини
такомиллашуви (XIX - XX асрлар), одамлар дунёқараши, ҳаёт – турмуш
тарзини жуда тезлик билан ўзгариши натижасида “технология” тушунчани
қўлланиши географияси жуда кенгайиб кетади.
Жамиятнинг барча соҳаларида техник жиҳозларни кўпайиши,
янгиланиши (дизайн санъатини ривожланиши) билан уларни ҳаётда,
турмушда ва ишлаб чиқаришда қўлланиши технологиясига мурожаат ҳам ўз
мазмунини тобора кенгайтириб бораверади.
XIX - XX асрларга келиб янги, мукаммал, тайёр
махсулотлар олиш
учун ҳалқ хўжалигининг барча тармоқлари – соҳаларида метод, услуб, йўл –
йўриқ, қонун-қоидаларни яратиб берадиган фанни зарурлиги пайдо бўлади.
Шунга кўра жамият ва унинг ишлаб – чиқариш ва яратиш қонун –
қоидаларини, метод, услубларини ишлаб чиқувчи ва такомиллаштириб
берувчи янги “технология фани” вужудга келади.
1
Қаралсин. Н.Сайидахмедов. Янги педагогика технология. Т. 2003 й. (6-бет)
11
Технологияга – ишлаб – чиқариш жараёнларини ўрганиш, уларни
бажариш, бошқариш, ўзгартириш, янгилаш
бўйича
лойиҳалар,
конструкциялар, техник қоида, талаблар, график
тасвирлар, дизайнерлик
расмлар ва бошқа стандарт, дастур, метод, услуб, қоидалар киради.
Технология – ўзинг иш мазмуни ва қўлланиш объектига кўра
турланади.
Масалан: Материалшунослик, машинасозлик, қурилиш, қишлоқ
хўжалиги, фан, санъат, маориф, маданият каби жуда кўплаб тармоқлар
технологияси мавжудки, уларни яратиш, янгилаш, такомиллаштириш
жараёнида қўлланилади.
Технология – қайси соҳага, тармоққа хизмат қилса, у шу соҳани
ўзгартиради, янгилайди, провард
натижада янги, қулай, самарали маҳсулот
яратилади.
Технологиянинг фан сифатидаги вазифаси энг самарали, тежамли
ишлаб – чиқариш фаолиятни қисқа вақт ичида, кам куч ва материал сарфлаб
юқори натижага эришиш йўлларини, қонун – қоидаларини, метод,
услубларини ишлаб чиқишдан иборат бўлади.
1
Технологиянинг илмиий асоси – унинг жамият ва тараққиёт жараёни –
талабига кўра ўзгартириб, янгиланиб, такомиллашиб боришидир.
Унинг ўзгартириб бориши ва ундан ўз вақтида ўз ўрнида, самарали
фойдаланиш асосида мамлакатнинг ҳалқ хўжалиги, илм – фани, санъати,
маданияти, маорифи ва маънавияти янгидан – янги мазмунда, замон талабига
кўра
такомиллашиб, янгиланиб бораверади.
Бугунги кун – жамияти, унинг ишлаб чиқариш жараёни ва илм – фан,
санъат ва маданиятнинг бугунги кун талабида ривожлантириш учун
уларнинг барча соҳалари
технологияларини янгилаш, янги тизим –
технологиясига олиб ўтиш вазифаси кўндаланг бўлиб қолмоқда.
Шуларга кўра, мамлакатимизда илм, фан, таълим – тарбия ва
маънавият масаласи бўйича қатор қарорлар ва қонунлар қабул қилинди-ки,
1
Ўзбек энтиклопедияси. 11 том. Т. 1978. (87-88 бет)
12
улар ҳалқ таълими системасини янги педагогик тизимга ўтказиш ва уни
амалга оширишда янги педагогик технологияни амалиётга
киритишни
бугунги асосий вазифалар қаторига олиб чиқади.
Чунки, мамлакатимизнинг илму-фани ва таълими жараёни ва педагогик
технологияси мутахассис педагогик кадрлар тайёрлашда энг муҳим
вазифа
бўлиб қолмоқда.
Бунинг боиси мактабларимиздаги таълим тизимининг бугунги
кунимизда ҳалқ таълимини олдига қўйилаётган
вазифаларни бажара
олмаётгани яққол кўриниб қолмоқда.
Шунга кўра мустақиллигимизни дастлабки кунларданоқ, бугунги кунда
мамлакатимизда ҳалқ таълимини янги педагогик тизимга ўтказиш, уни тўла
ислоҳ қилиш ва ундаги ўқитиш технологияларини янги педагогик технология
билан олмаштириш вазифасини амалга оширишга жадал кириб борилмоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: 
