B mengliyev, G. Tojiyeva

Undov  nazariyasi.  Bu  nazariya  tilning  paydo  bo`lish  masalasini  boshqacha  talqin  etadi.  Ushbu  nazariya  tarafdorlari  tildagi 
barcha  so`zlar  kishilarning  his  -tuyg`ulari,  qahr-g`azablari,  hayajonlari  ta‟sirida  ixtiyoriy  yoki  ixtiyorsiz  baqirishlari  natijasida  paydo 
bo`lgan,  deb  da‟vo  qiladilar.  Bunday  so`zlarga  oh  (ohlamoq),  uff  (uflamoq),  voy  (voyvoylamoq),  dod  (dodlamoq)  kabilarni  misol 
keltiradilar  va  tildagi  boshqa  so`zlar  esa  ana  shu  kabi  so`zlarning  kombinatsiyalaridan  kelib  chiqqan,  deb  hisoblaydilar.  XVIII  asrda 
yashagan fransuz olimi Jan Jak Russo ham shu nazariya tarafdorlaridan biri bo`lgan. Madomiki, tildagi barcha so`zlar haqiqatan ham 
shu nazariya tarafdorlari aytganidek yaratilgan bo`lsa, tildagi emotsiyalardan yiroq ming – minglab predmetlarning nomi qanday paydo 
bo`lgan?  Tabiiyki,  undov  nazariyasi  tarafdorlari  bu  kabi  savollarga  javob  berishga  ojiz.  Undov  nazariyasi  tilning  ijtimoiy  xarakterini 
inobatga olmaydi, ya‟ni biologik aspektning birgina jihatiga tayanib inson va kishilik jamiyatining paydo bo`lishini hisobga  olmaydi. Bu 
g`ayriilmiy nazariyadir. 

---

 
9 
  Mehnat qiyqiriqlari nazariyasi. Bu nazariya tarafdorlari tildagi barcha so`zlar ibtidoiy kishilarning birgalashib mehnat qilishlari 
jarayonida mehnat qilishga undaydigan ixtiyorsiz qiyqirishlar natijasida paydo bo`lgan, deb da‟vo qiladilar. Uning asoschisi XIX asrning 
ikkinchi  yarmida  yashagan  fransuz  faylasufi  L.Nuaredir.  Nemis  olimi  Karl  Byuxer  ham  shu  nazariyani  qo`llab  quvvatlagan.  Mehnat 
qiyqiriqlari nazariyasi undov nazariyasiga o`xshab ketadi. Biroq bunda qiyqiriq va hayqiriqlar kishilarning mehnati jarayonida yuz beradi. 
Instinktiv qiyqiriqlar mehnat bilan bog`liq bo`lsa-da , u  biologik faktordir. Mehnat qilishdagi hayqirishlar mehnat jarayonidagi harakatni bir 
maromga  solish  uchun  vosita  bo`lgan,  xolos.  (Bu  hozirda  ham  xuddi  shunday.)  Ammo  hayqiriqlar,  qiyqiriqlar  mantiqan  hech  qachon 
kishilarning aloqa vositasi bo`la olgan emas.