B mengliyev, G. Tojiyeva

Shakliy (simvolik) tamoyil. Bu prinsipga ko`ra, odatda, boshqa tillardan olingan so`zlar o`sha tillarda qanday yozilsa shunday 
yozamiz: Nyu-York, kilogramm, kross,taassurot, koeffitsiyent, trolleybus kabi. 
Ma’lumki, o`zbek xalqi qarib 70 yil davomida kirill yozuvidan foydalanib keldi. Kirill yozuvining imlo qoidalari 1956-yil 4-aprelda 
hukumat tomonidan tasdiqlangan edi. Unga ko`ra, o`zbek orfografiyasining asosiy qoidalari 72 moddadan iborat bo`lib ularning  ba’zilari 
o`zbek tilining tabiatiga hamma vaqt ham mos kelavermasdi. Chunonchi, е, ё, ю, я grafemalari, ц harfi, ayirish, yumshatish belgilari (ъ, 
ь) bilan bog`liq o`rinlar shular jumlasidandir. 
O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 13-sessiyasi (1993-yil 2-sentabr) da “Lotin yozuviga asoslangan o`zbek alifbosini 
joriy qilish to`g`risida”   O`zbekiston Respublikasining Qonuni qabul qilindi. Bu qonunni joriy qilish to`g`risida prezident farmoni ham e’lon 
qilindi. 1995-yil 24-avgustda O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Lotin yozuviga asoslangan o`zbek tilining asosiy imlo 
qoidalarini tasdiqlash haqida”gi 339-son qarori qabul qilindi. Yangi imlo qoidalari 82 – moddadan iborat bo`lib, unda harflar imlosi, asos 
va  qo`shimchalar  imlosi,  qo`shib  yozish,  chiziqcha  bilan  yozish,  ajratib  yozish,  bosh  harflar  imlosi,  ko`cherish  qoidalari  alohida 
bo`limlarda ko`rsatilgan.  
Ma’lumki, orfografiya adabiy tilning talaffuzini o`rganuvchi orfoepiya bilan, alifbo bilan uzviy bog`liqdir. Orfografiya bilan orfoepiya 
adabiy tilni takomillashtirishda, uni muntazam bir shaklga solishda muhim rol o`ynaydi. Lotin alifbosiga asoslangan imlo qoidalarida juda 
ko`p o`rinlarda orfografiyaning adabiy talaffuz me’yorlari bilan muvofiqlashganligini ko`rish mumkin. Masalan,  
1)
 
mo`tabar, mo`jiza, mo`tadil kabi arab tilidan o`zlashgan so`zlar tarkibidagi o` unlisi cho`ziq aytiladi va yozuvda ulardan keyin 
tutuq belgisi ishlatilmaydi; 
2)
 
parvo, mavqe, mavzu, avzo so`zlariga I, II shaxs egalik qo`shimchalari qo`shilganda bir y tovushi qo`shib aytiladi va shunday 
yoziladi; parvoyim, parvoying, … mavqeyim…; 
3)
 
ruscha  цилиндр,  кварц,  акция,  конституция,  лицей,  милиция  kabi    o`zlashgan  so`zlar  tilimizda  o`zbekona  talaffuzga 
muvofiq yoziladi: silindr, kvars, aksiya, konstitutsiya, litsey, militsiya va hokazo. 
Demak,  orfografiya  va  orfoepiya  og`zaki  hamda  yozma  nutqni  bir  –  biriga  yaqinlashtirishda,  milliy  –  adabiy  tilning  birligini 
yaratishda muhim ahamiyat kasb etuvchi mushtarak sohalardir. 

---

 
90