Б. М. Умаров, Ш. С. Шойимова



Download 11,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/240
Sana20.03.2022
Hajmi11,32 Mb.
#504309
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   240
Bog'liq
kasbij psixologiya Shoyimova

биринчиси - каноатбахш суз пар, чорловчи,
гщомлантирувчи сузлар ёрдамида одатда уосил щлинади,
малакалар 
вужудга келтирилади, одамдаги гайрат, интилиш харакатга айлантирилади.
Иккинчи йул ёки усул
-
маж.бур этши Нули.
Бу усул гапга кунмовчи 
кайсар шахарликлар ва бошка сахроий халкларга нисбатан кулланилади. 
Чунки улар уз истакларигача суз билан гайратга кирадиганлардан эмаслар. 
Улардан бирортаси назарий билимларни ургатишга киришеа, унинг 
фазилати яхши булади. Касб-хунарлар ни ва жузъий санъатларни эгаллашга 
Интилиш булмаса бундай одамларни мажбур этмаслик керак. Чунки шахар 
халцларига тарбия беришдан максад - уларни фазилат эгаси килиш ва 
санъат ахдларига айлантиришдир.
Табиблик касбининг мияси инсон танаси ва унинг аъзосидир. Унинг 
максади шу аъзолар учун керакли булган согломликни хосил килиш ва 
уларни касал булишдан саклашдир.Табиблик учун зарур булган фаолият 
агар у касал булса, соглигини тиклашдир. Бу ишни асбоб ва воситаларсиз 
амалга ошириш мумкин эмас. Табиблар касалликларнинг хар бири учун 
дори-дармон топадилар.
Табиблик хунари етти турли билимни уз ичига олади:
1) инсон аъзоларини айрим-айрим жихатларини урганиш;
34


2) саломатлик колати, уларнинг таъсирланишини урганиш;
3) турли касаликларнинг сабаблари ва улар билан боглик булган 
тасодифий ходисаларни урганиш;
4) саломатлик ва касалпикнинг белгилари, сабаблари, далиллари, 
бутун баданда, айрим аъзоларда куринадиган касаллик аломатларини 
урганиш ва билиш;
5) содда ва мураккаб дориларни билиш, табиблик хунарида 
ишлатиладиган асбобларни урганиш ва уларни ишлата олиш,
6) соглом баданда саломатликни саклаш учун зарур булган конун- 
коида харакатлар ни урганишни билиш;
7) баданда соглик-саломатликни тиклаш учун зарур булган конун- 
коида ва харакатларни билиш.
Форобийнинг 
фикрича, 
инсоннинг 
касб-хунар 
ва 
санъатдаги 
фазилатига келсак, бу фазилат тугма эмасдир, акс холда унинг фикру- 
фазилатида мутлако куч ва улуглик булмас зди. Агар касб-хунар фазилати 
тугма булганда подшохдар хам узлари ишлаб ва харакат килиб эмас, балки 
подшохлик уларга факат табиий равишда муяссар булган, табиат талаб 
килган табиий мажбурий булиб колар эди. Назарий 
ва 
бугок 
фикрий 
фазилат улуг тугма фазилат ва улуг (касб-хунар ) фазилати одат - малака 
булиб колган одамда бу фазилатлар иродани хосил килишнинг ва одатга 
айлантиришнинг сабаби булади, бундай одамлар чексиз, жуда кучли табиат 
ва иродага эгадирлар.
Агар инсонда мана шундай гузал хусусиятлар ёки фазилатлар 
бирлашса, уйгунлашса, шундан сунг у узидагидек гузал фазилат ва иродани 
халкдар ва шахар ахилларида хосил килиш йулларини урганиши керак.
Буюк комусий олим сифатида барча ходисаларнинг мохиятини илмий 
жихатдан очиб беришга харакат килган шарк мутафаккирларидан бири - 
Абу Али Ибн Синодир. Унинг педагогик-психологик карашлари илмий 
асосда курилган булиб, 
боланинг феъл-атвори 
ва тасаввурларини 
шакллантиришда умуминсоний гоялар кулланишини яратган хамда 
мураббий, ота-оналарга уни катгик танжазосидан кура, шахсий ибрат 
оркали вояга етказиш маъкуллигини курсатган. Мутафаккирнинг 
“Донишнома”, “Рисолаи ишк”, “Уй хужалиги”, “Тиб конунлари” асарлари 
мамлакатимиз халклари одоб- ахлок психологияси ва табобат оламида 
алохида урин тутади.
Мутафаккирнинг мехнатсеварлик тарбияси борасидаги фикрлари хам 
диккатга сазовордир. Жумладан, у хар бир болани бирор хунарга ургатмок 
шарт, дейди. Ёш йигит бирор хунарни урганса, уни хаётга татбик эта олса 
ва мустакил хунар туфайли оилани таъминлайдиган булсагина, отаси уни 
уйлантириб куймоги лозим, деб хисоблайди. Успирин хунар эгаллаши 
билан унда нафакат ахлокий хислар, балки характернинг 
иродавий
35


хислатлари хам таркиб топа бошлайди. Хунар эгаллаш 
оркали 
успиринларда сабр-бардошлик, чидамлилик, мехнатсеварлик, ишбилармон- 
лик, тадбиркорлик, зукколик каби инсоний сифатлар шаклланади.
Ибн Сино хар бир инсоннинг мижозидан келиб чивдан холда унга 
алохида эътибор бериш кераклигини таъкиддаши туфайли жуда катта 
амалий иш килганлигига гувох булиш мумкин. Унинг фикрича, хар бир 
инсон факат унга тегишлн булган хусусиятлар гагина эгадир, унга ухшаган 
инсонлар камдан- кам булади. Абу Али ибн Синонинг мехнатсеварлик 
тарбияси борасидаги фикрлари хам даккатга сазовордир. Жумладан, у хар 
бир болани бирор хунарга ургатмок шарт, дейди. Ёш йигит бирор хунарни 
урганса, уни хаётга татбик эта олса ва мустакил хунар туфайли оилани 
таъминлайдиган булсагина отаси уни уйлантириб куймоги лозим, деб 
хисоблайди. Успирин хунар эгаллаши билан унда нафакат ахлокий хислар, 
балки характернинг иродавий хислатлари хам таркиб топа бошлайди. 
Хунар эгаллаш оркали успиринлардан сабр-бардошлилик, чидамлилик, 
мехнатсеварлик, ишбилармонлик, тадбиркорлик, зукколик каби инсоний 
сифатлар шаклланади.
Ибн Сино хар бир инсоннинг мижозидан келиб чивдан холда унга 
алохида эътибор бериш кераклигини таъкиддаши туфайли жуда катта 
амалий иш килганлигига гувох булиш мумкин. Унинг фикрича, хар бир 
инсон факат унга тегишли булган хусусиятларгагина эгадир, унга ухшаш 
инсонлар камдан-кам булади.
XI асрнинг буюк мутафаккири Юсуф Хос Хожиб узининг “Кутадгу 
билиг” асарида инсон ва унинг хаётига оид карашларини тахлил килган. У 
одамнинг Оллох томонидан яратилганлигини хамда одамнинг дунёга 
келиши ва унинг келажакда кандай одам булиб вояга етиши аждоди ва 
келиб чикишига, хаётда шугулланаётган фаолиятига, атрофга нисбатан 
муносабатларига богликлигини айтиб: “Кимнинг наели отадан бошлаб тоза 
булса, ундан элгаяхшилик, куп манфаатлар келади” деб хисоблайди.
ХП - XVI аерларда яшаб ижоц этгин мутафаккир алломалар 
Жалолиддин Румий, Абу Райхон Беруний, Мир Алишер Навоий, Хоразмий 
ва бошкаларнинг асарларида, кулланмаларида, фалсафий-психологик 
мудохазаларида турли касбларга оид турга тенг булган фикрлар талайгина.
Узининг таълим-тарбия, ахлок нафосатга дойр фикр мулохазапари 
билан XIX аерда шухрат козонган Ахмад Дониш укитувчилик касби хакида 
бир канча фикр мулохазаларни билдиради.
Ахмад Дониш касб танлаш, касб йуналтириш касб эгалари хусусидаги 
фикрларини куздан кечирар эканмиз, унинг укитувчилик касби хусусидаги 
карашларида ахлок масаласига катта эътибор берганлигини курамиз. У 
укитувчини талабаларга кучли таъсир этувчи деб билади. Унинг 
таъкидлашича, укитувчилик касбини танлаганларнинг нопоклик ниятида
36


булиши гоятда зарарлидир, чунки улар узларидаги ахлокий бузукдикни ёш 
авлод 
уртасида таркатадилар. Демак, Ахмад Дониш укитувчининг ахлокий 
киёфасига катта эътибор беради. У укитувчидан ёш авлод манфаатини 
биринчи уринга куйишни талаб килади. Укитувчи укувчи ва талабаларга 
куп билим бериш уз билимини ошириш ва чукурлаштириш учун уз 
устиларида куп ишлашлари лозимлигини айтади. Бундан куринадики, 
Ахмад 

Download 11,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish