B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

yil davomida perinatal davrda щlgan bolalar soni x 1000 
Х = ----------------------------------------------------------------------------; 
tirik va o‘lik tug‘ilganlar soni 
 
Perinatal davr homiladorlikning 
28 haftasi
, tug‘ish davri va 
hayotining birinchi haftasi (168 soat) o‘z ichiga oladi. 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi va uning ijtimoiy gigienik 
ahamiyati, 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi aholi salomatligining 
asosiy ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi. U mamlakatning ijtimoiy 
iqtisodiy taraqqiyotini, aholi sanitariya – demografiya holatini, tibbiy 
xizmat sifatini, sanitariya – epidemiologiya, profilaktika va davolash 
ishlarining samaradorligini ko‘rsatadigan o‘ziga xos barometr – 
indikatori hisoblanadi. Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limini, uning 
sabablarini va dinamikasini tahlil qilish, sog‘liqni saqlash muassasa-

---

90 
larini, bolalar salomatligini yahshilash uchun zarur ma’lumotlar bilan 
qurollantiriladi. 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limini kamaytirish, aholining 
umumiy o‘lim ko‘rsatkichlarini kamayishiga, aholini ko‘payishiga, umr 
ko‘rish darajasini oshishiga olib keluvchi asosiy omillardan biri bo‘lib 
hisoblanadi. Shuning uchun bir Yoshgacha bo‘lgan bolalar bolalar o‘li-
mi hozirgi davrning birinchi navbatdagi ijtimoiy masalalaridan biri 
bo‘lib hisoblanadi. 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi, aholi o‘limining umumiy 
ko‘rsatkichlaridan 4-5 barobar ko‘p bo‘lganligi uchun ham muhim 
ijtimoiy – gigienik ahamiyatga ega. Kelgusida bolalar o‘limini (1 
yoshgacha), chuqur ijtimoiy gigienik tadqiqotlar orqali o‘rganib, onalar 
va bolalar salomatligini yahshilashning har tomonlama maqsadli, chora 
tadbirlarini ishlab chiqqan va ularni hayotga tadbiq qilgan holda 
kamaytirishga erishish mumkin. 
Bolalar o‘limi (1 yoshgacha) haqidagi statistik ma’lumotlar o‘limni, 
o‘lim haqidagi vrachlik guvohnomasiga va tug‘ilishni esa tug‘ruq 
to‘g‘risidagi guvohnomaga o‘z vaqtida qayd qilishiga asoslangan. 
Olingan ma’lumotlarning sifati va uning aniqligi tibbiyot muassasalari 
va statistika bo‘limlarining xodimlariga va ularning malakasiga bog‘liq. 
1 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi haqidagi statistik ma’lumotlarning 
to‘liqligiga va sifatiga erishishda hujjatlarni to‘ldirishga, tug‘uruqxona-
lardagi o‘lik tug‘ilish va o‘limni o‘z vaqtida ro‘yxatga olib, qayd 
etishga, hamda har bir o‘limning sabablarini bevosita tahlil qilishga 
javobgar bo‘lgan tibbiyot muassalari, ularda ishlovchi xodimlarning roli 
katta ekanligini aholida ta’kidlash lozim. 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi ko‘rsatkichi xududlarda 
(tuman, shaxar, viloyat) tug‘ilish ko‘rsatkichi va tug‘ilgan chaqaloqlar 
soniga chambarchas bog‘lab o‘rganiladi. Agar biror tuman yoki 
shaharda bir-yilning ichida 1 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limi kamayib 
ketsa, bu xududda bolalar o‘limini oldini olish bo‘yicha chora tadbirlar 
yahshi yo‘lga qo‘yilgan deb bo‘lmaydi. 
Ko‘rsatkichlar bir necha yil, ya’ni kamida uch yil mobaynida bir 
xil kamaygan holda saqlanib qolsa, unda bu ko‘rsatkich xaqiqatdan ham 
kamayganligiga ishonch hosil qilsa bo‘ladi. Shuni nazarda tutib, 
tumanlar bo‘yicha oddiy va qulay bo‘lgan bir yoshgacha bolalar o‘limi 
ko‘rsatkichini uch yillik o‘rtachasini hisoblash tavsiya etiladi. Tug‘ilgan 
va o‘lgan bolalarning soni ma’lum bo‘lsa, buni hisoblab chiqarish hech 
qanday qiyinchilik tug‘dirmaydi. 

---

91 
Bir yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limini tahlil qilishning asosiy 
qismlaridan biri ular hayotining ayrim davrlarga bo‘lib o‘lim 
ko‘rsatkichlarini aniqlashdir. Bu o‘z navbatida bolalarning (1 
yoshgacha) o‘limini aniq sabablarini ochib, ularni kamaytirishga 
qaratilgan maqsadli chora tadbirlar ishlab chiqishga yordam beradi. Bir 
yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘limining qonuniyatlarini aniqlash uchun uni 
ma’lum 
olingan 
viloyatlar, 
res-
publikavaboshqadavlatlardagikattaliklaribilansolishtirish 
zarur. 
Bir 
yoshli bolalar o‘limi ko‘p jihatdan tug‘ilish darajasiga bog‘liq. Qaerda 
tug‘ilish ko‘p bo‘lsa, tabiiy hol u erda o‘lim, ayniqsa bir yoshli bolalar 
o‘limi bir muncha yuqori bo‘ladi.
Quyidagi ta’riflar jahon sog‘liqni saqlash assambleyasi tomonidan 
ham 
xalqaro 
taqqoslov 
ishlari 
uchun 
tayyorlangan 
statistik 
ko‘rsatkichlarga 
muvofiq 
ham 
mazkur 
ko‘rsatkichlar 
olingan 
ma’lumotlarni taqdim qilish bo‘yicha tavsiyalarga muvofiq qabul 
qilingan: