B. M. Mamatkulov, X. E. Rustamova jamoada hamshiralik

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

82 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
V bob: AHOLI SALOMATLIGINI BAHOLOVCHI 
KO‘RSATKICHLAR 
 
5.1. Salomatlik tushunchasi, uni baholash ko‘rsatkichlari 
Jahon Sog‘liqni Saqlashni Tashkiloti (JSST) 1948-yilda qabul 
qilgan nizomida keltirilgan ta’rificha: salomatlik - bu nafaqat kasallik va 
jismoniy kamchiliklarning bo‘lmasligi,balki sog‘lom, jismoniy, ruhiy va 
ijtimoiy holatga ega bo‘lishlikdir. 
Aholi salomatligiga baho berishda ularning 4 ta darajasini qayd 
etish maqsadga muvofiq bo‘ladi: 
1.
Alohida shaxs salomatligi – individual salomatlik. 
2.
Ijtimoiy va etnik guruh salomatligi – guruh salomatligi. 
3.
Ma’muriy mintaqaviy aholining salomatligi – mintaqaviy yoki 
regional salomatlik. 

---

83 
4.
Jamoat, populyasiya salomatligi - jamoat salomatligi. 
JSST hujjatlarida odamlar salomatligi bu - ijtimoiy sifat ekanligi bir 
necha bor ta’kidlanib, uni baholashda quyidagi ko‘rsatkichlardan 
foydalanish tavsiya etiladi: 
– yalpi ichki mahsulotlardan sog‘liqni saqlashga ajratilgan 
umumiyxarajat; 

birlamchi tibbiy – ijtimoiy yordamning ommabopligi; 

aholini tibbiy yordam bilan qamrab olinganligi; 

aholini emlash darajasi; 

malakali mutaxassislar bilan homiladorlarni tekshirish darajasi; 

bolalarning ovqatlanish holati; 

bolalar o‘limi darajasi; 

kutilayotgan o‘rtacha umr; 

aholining gigienik savodxonligi. 
Tibbiy ijtimoiy tadqiqotlarda ayrim guruh, mintaqaviy jamoat 
salomatligiga baho berishda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi: 
1.
Demografik ko‘rsatkichlari. 
2.
Kasallanish ko‘rsatkichlari. 
3.
Nogironlik ko‘rsatkichlari. 
4.
Jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlari. 
Demografik ko’rsatkichlariga tug’ilish, o’lim, bolalar o’limi, 
perinatal o’limi, onalar o’limi, serpushtlik, tabiiy o‘sish, o’rtach yashash 
davomiyligi kabi ko‘rsatkichlar kiradi. 
Kasallanish ko’rsatkichlariga birlamchi kasallanish, umumiy 
kasallanish, vaqtinch mehnat qobiliyatini yoqotish kasallanish, 
jarohatlanish, tibbiy ko’rikda aniqlangan kasallanish ko’rsatkichlari,
kasallanish dinamikasi va hokazolar kiradi. 
Nogironlik ko’rsatkichlariga birlamchi nogironlik (kalendar yili 
davomida ma’muriy hududa ro‘yxatga olingan birlamchi nogironlar 
kontingenti) va umumiy to‘plangan nogironlar (aholi orasida 
nogironlarning umumiy kontingenti) ko’rsatkichlari kiradi.
Jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlari - bo’yi uzunligi; vazn; ko’krak 
qafasi diametri; bosh aylanasi; mushaklar kuchi.