B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
I 
 
II 
 
III 
 
 
IV 
2 3 
9-rasm. Qaytariqlarni joylashtirish. 
1
.
 1 yarusda joylashtirish; 2 -2 yarusga joylashtirish; 3- ko‘p yarusli joylashtirish. 
Tajriba maydonlarining katta kichikligi, uzun yoki qisqaligi va 
shakliga qarab dala tajribalarida qaytariqlar asosan uch xil usulda 
joylashtiriladi. 
1.
Bir yarusli (bir qatorga) 
2.
Ikki yarusli 
3.
Ko‗p yarusli
Tajriba maydonining eni nisbatan katta , uzunligi esa qisqa bo‗lib , 
tuproq unumdorligi bir xil bo‗lsa qaytariqlar bir yarusga joylashtiriladi. 
Tajriba maydoni uzun bo‗lib , kengligi katta bo‗lmagan dalalarda 
qaytariqlar ikki yoki ko‗p yarusga joylashtiriladi. 
Tajribada qaytariqlar ko‗p yarusga joylashtirilganda asosiy e‘tibor 
ilmiy ishning mavzusiga va o‗rganilayotgan variantlarga qaratiladi. 
Tuproqqa har xil ishlov berish usullari o‗rganilganda traktorlarning oson 
burilishi uchun yaruslar o‗rtasida qamrov kengligi o‗lchamida ma‘lum 
masofa ajratiladi. 
SHuningdek, bir xil variantlar bir qatorda turib qolmasligi kerak. 
Birinchi yarusdagi birinchi variantga keyingi yarusdagi birinchidan boshqa 
variantlar joylashtirilishi lozim. 
Ko‗p yarusli dala tajribalarida , tajriba maydonining uzunligiga, 
qiyalik darajasiga va tuproq unumdorligiga katta ahamiyat berish 
maqsadga muvofiq. 
 
 
I 
II 
III 
IV 

---

56 
 
III-BOB. AGROTEXNIK OMILLAR 
 BILAN BOG‘LIQ TAJRIBALAR
 
 
 
MA’DANLI O‘G‘ITLAR BILAN DALA TAJRIBALARI
OLIB BORISH 
Mineral o‗g‗itlarning samaradorligi tuproqning turiga, tuproq 
tarkibidagi oziqa elementlari shakllariga, turiga va ularning miqdoriga, 
sug‗orish usuliga, rejimiga va sug‗orish sxemalariga ham bog‗liqdir. 
Shuning uchun ma‘danli o‗g‗itlar bilan tajriba o‗tkazishda, shularga e‘tibor 
berish kerak. 
Dala ekinlarining o‗sishi va rivojlanishi birinchi navbatda ularni
oziqlanishi bilan bog‗liq. SHu tufayli dala ekinlarining oziqlanishi bilan 
bog‗liq ilmiy tadiqotlar olib boorish eng dolzarb vazifalardan biri 
hisoblanadi. 
Ekinlarni 
mineral 
oziqlantirishda 
birinchi 
navbatda 
tuproq 
unimdorligi, eqinlarning ehtiyoji va o‗g‗itlarni o‗zlashtirish koeffisienti 
hisobga olinadi. 
Tuproq-iqlim sharoitlari, o‗g‗it me‘yori, ekin navi va boshqalar 
ta‘sirida oziq moddalarining olib ketilishi o‗zgarib turadi. Shu sababli turli 
tuproq-iqlim sharoitlarida o‗g‗itlar bilan olib boriladigan dala izlanishlarini 
o‗rganish intensiv dehqonchilik yuritishda dolzarb deb qarash kerak.
Mineral o‗g‗itlar bilan bog‗liq tajribalarni to‗g‗ri olib borish uchun 
eng avvalo tajriba sxemasini to‗g‗ri tuzish, bunda o‗rganilayotgan 
variantlarni to‗g‗ri tuzishga aloxida e‘tibor berilishi lozim. 
Tajribada variantlarni mutloq nazorat varianti va o‗rganilayotgan 
variantlarga ajratiladi. Odatda mutloq nazorat variant sifatida mutloq o‗g‗it 
solinmagan variant belgilanadi, o‗rganilayotgan variantlar esa 
tadqiqotchining maqsadiga ko‗ra turlicha bo‗lishi mumkin. Biroq bunda 
variantlar bir biridan sezilarli farqlanishi maqsadga muvofiq. Masalan: 
1-variant (Mutloq nazorat)o‗g‗itsiz 
2-variant N 
3-variant P
4-variant K 
5-variant NPK 

---

57 
O‗g‗itlar me‘yori o‗rganilganda me‘yorlar o‗rtasidagi nisbar (farq) bir 
xil bo‗lishi lozim 
Masalan azotli o‗g‗itlar shrganilganda bu kuyidagicha ko‗rinishda bo‗ladi: 
1-
variant (nazorat) o‗g‗itsiz 
2-
variant N- 50 kg/ga 
3-
variant N-100 kg/ga 
4-
variant N-150 kg/ga 
5-
variant N-200 kg/ga 
6-
variant N-250 kg/ga