B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov

 
V-bob. DALA EKINLARIDA ILMIY
TADQIQOTLAR OLIB BORISH 
 
Donli ekinlarda ilmiy tadqiqotlarni olib borish 
 
Donli 
ekinlar 
ahamiyati 
va 
klassifikatsiyasi
.
Donchilik 
respublikamizda 
qishloq 
xo‗jaligining asosiy tarmoqlaridan biri 
hisoblanadi. Donli ekinlar o‗sining ahamiyati, foydalanish ko‗lami va 
tarqalishi jixatidan qishloq xo‗jaligi ekinlari orasida etakchi hisoblanadi. 
Donli ekinlar eng avvalo oziq ovqat hisobida, shuningdek chorva ozuqasi 
va texnik maqsadlarda ekib etishtiriladi. 
Axolining don va don maxsulotlariga bo‗lgan extiyojini to‗larok 
qondirish eng dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Respublikamiz 
Prezidentining Oliy Majlis sessiyalarida so‗zlagan nutqlarida «O‗zbekiston 
uchun, xalqimiz uchun iqtisodiy mustaqillikka erishishimiz uchun g‗allaga 
bo‗lgan ehtiyojimizni o‗z kuchimiz bilan qondirishimiz ahamiyati haqida 
ortiqcha gapirishga hojat yo‗q» kabi teran ma‘noli gaplari zamirida 
g‗allani Respublika hayotida nechog‗lik ahamiyatga ega ekanligini his 
etamiz. Donli ekinlar o‗z xususiyatlariga ko‗ra asosiy don ekinlari, 
tariqsimon don ekinlari va dukkakli don ekinlariga bo‗linadi. Asosiy don 
ekinlariga : bug‗doy, arpa, javdar, suli singari g‗alladon ekinlari kiradi. 
Asosiy don ekinlari sovuqqa va qishga nisbatan chidamli bo‗lib 
namga talabchan bo‗ladi. Bu ekinlar biologik xususiyatlariga ko‗ra uzun 
kun ekinlari bo‗lib kuzgi va baxorgi nav va duragaylari mavjud. 
Tariqsimon don ekinlariga: makkajo‗xori, oqjo‗xori, sholi va tariqkiradi. 
Dukkakli donekinlariga esa: soya, loviya, ko‗k no‗xot, miaxalliy no‗xot, 
mosh, burchoq, bargak, yasmiq singari ekinlar kiradi.Tariqsimon don 
ekinlari biologik xususiyatlariga ko‗ra qisqa kun ekinlari bo‗lib, faqat 
bahorgi nav va duragaylari mavjud, issiqqa va kurg‗oqchilikka chidamli 
(sholidan tashqari.). Donli ekinlar bilan ilmiy tadqiqotlar olib borishda eng 
avvalo tajribaning maqsad va vazifalari, ekin turi, nav xususiyati hisobga 
olinadi. Dukkakli don ekinlaridan ko‗k no‗xot, burchoq , bargak, yasmiq 
o‗simliklari biologik xususiyatlariga ko‗ra uzun kun ekinlari, soya, loviya, 
mosh va nut (maxalliy no‗xot) o‗simliklari biologik xususiyatlariga ko‗ra 
qisqa kun ekinlari hisoblanadi.