Б и р и н ч и булим

Bosimning turli o‘lchov birliklari orasidagi nisbati.

Birliklar	Pa	Bar	kgk/sm^2	kgm/m^2 (mm suv. ust)	mm sim. ust.
1 Pa	1	10^-5	1,0197·10^-5	0,10197	7,6006·10^-5
1 Bar	10^5	1	1,0197	1,0197·10^4	750,06
1 kgk/sm^2	9,8066·10^4	0,98066	1	10^4	735,56
1 kgk/m^2 (mm.suv. ust)	9,8066	0,98066·10^-4	10^-4	1	7,3566·10^-4
1 mm sim. ust	133,32	1,3332·10^-3	1,33595·10^-3	13,595	1

O‘lchashda mutlaq, ortiqcha, atmosfera va vakuum bosimlar mavjud. R_mut – mutlaq bosim – modda holatining (suyuqlik, gaz, bug‘) parametri bo‘lib, R_atm – atmosfera va R_ort – ortiqcha bosimlar yig‘indisidan iborat:

R_mut=R_atm+R_ort (3.2)

Ortiqcha bosim mutlaq va atmosfera bosimlari oralaridagi farqdan iborat:

R_ort=R_mut-R_atm (3.3)

Atmosfera bosimi – yer atmosferasidagi havo ustunining bosimi; uning qiymati barometrlar bilan o‘lchanadi, shuning uchun bu bosim ko‘pincha barometrik bosim deb ataladi. Agar mutlaq bosim atmosfera bosimidan kichik bo‘lsa, vakuum (siyraklanish) sodir bo‘ladi.

R_v=R_atm-R_mut (3.4)

Bosim asboblari ishlash prinsipiga va o‘lchanayotgan kattalikning turiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi.

Bosim o‘lchaydigan asboblar ishlash prinsiplariga ko‘ra suyuqlikli, deformatsion (prujinali), yuk-porshenli, elektr, ionli va issiqlik turlariga bo‘linadi.

O‘lchanayotgan bosim kattalikgining turiga ko‘ra o‘lchash asboblari quyidagi turlarga bo‘linadi:

1) manometr – mutlaq va ortiqcha bosimni o‘lchaydi;

2) barometr – atmosfera bosimini o‘lchaydi;

3) vakuummetr – berk idish ichidagi suyuqlik va gaz bosimining siyraklanishini o‘lchaydi;

4) manovakuummetr – ortiqcha bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi;

5) naporomer – kichik qiymatli ortiqcha bosimni o‘lchaydi;

6) tyagomer – kichik qiymatli siyraklanishni o‘lchaydi;

7) tyagonaporomer – kichik qiymatli bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi;

8) differensial manometr – ikki bosim ayirmasini (bosimlar farqini) o‘lchaydi.

Quyida sanoatda eng ko‘p tarqalgan usullar va asboblar ko‘rib chiqilgan.