68
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
3 Bob Energiya almasinuvi.
3.1.Energiya almashinuvi .(ATF).
Glukozaning parchalanishi
C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + 2800 kJ.
AMF – adenozinmonofosfat (adenin, riboza, 1 ta fosfat kislota)
ADF – adenozindifosfat (adenin, riboza, 2 ta fosfat kislota)
ATF – adenozintrifosfat (adenin, riboza, 3 ta fosfat kislota)
1 molekula ATF + 40 kJ energiya.
Energiya almashinuvi bosqichlari (dissimilatsiya)
1-bosqich:
Bu jarayonda biomolekulalar polimerdan monomerlargacha parchalanadi.
Energiya 100 %
issiqlik tarzida tarqalib ketadi.
2-bosqich:
To‘liqsiz yoki
kislorodsiz
parchalanish,
Anaerob nafas
olish – glikoliz
yoki achish.
Bu bosqichda moddalarning fermentlar ishtirokida parchalanishi yana davom
etadi.
Masalan, mushaklarda anaerob nafas olish tufayli glukoza molekulasi 2 molekula
sut kislotasigacha parchalanadi. Glukozaning parchalanish reaksiyalarida fosfat
kislota va
ADF ishtirok etib, ulardan parchalanish natijasida ajralgan energiya hisobiga ATF
molekulalari hosil bo‗ladi.
Achitqi zamburug‗larida glukoza molekulasi kislorodsiz sharoitda etil spirti va
karbonat
angidridgacha parchalanadi. Bu jarayon spirtli achish deb yuritiladi.
Boshqa mikroorganizmlarda glikoliz jarayoni atseton, atsetat kislota va
boshqalarni hosil
qilish bilan tugaydi. Barcha hollarda glikoliz reaksiyalari bir molekula glukozaning
parchalanishi 2 molekula ATF ni hosil qilish bilan boradi. Glukozaning kislorodsiz
sharoitda sut kislotagacha parchalanishi tufayli ajralib chiqayotgan energiyaning
40 % i
ATF tarkibida to‗planadi, qolgani esa issiqlik energiyasi sifatida tarqalib ketadi.
C6H12O6 → 2C3H6O3 + 200 kJ
glukoza sut kislota
200 kJ: ATF = 80 kJ (40 %); issiqlik = 120 kJ (60 %)
3-bosqich:
Aerob nafas
olish yoki
kislorodli
parchalanish
Energiya almashinuvining bu bosqichi fermentlar yordamida tezlashtiriladi.
Hujayrada
oldingi bosqichda hosil bo‗lgan moddalar kislorod ishtirokida oxirgi mahsulotlar
— CO2 va
H2O gacha parchalanadi. Kislorodli nafas olish jarayonida juda katta miqdorda
energiya
ajralib chiqadi va ular ATF molekulalarida to‗planadi. Ikki molekula sut kislotani
kislorodli
sharoitda to‗liq parchalanishida 36 molekula ATF hosil bo‗ladi. Demak, hujayrani
energiya
bilan ta‘minlashda aerob nafas olish asosiy vazifani bajaradi.
2C3H6O3 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + 2600 kJ
2600 kJ: ATF = 1440 kJ (55,4 %); issiqlik = 1160 kJ (44,6 %)
Do'stlaringiz bilan baham: