B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

Yechilishi : 
Sizgama‘lumkiodamgemoglobinoqsilikkita va ikkita zanjirdan tashkil topgan ,
ning har bir zanjiri 141 ta ning har bir zanjiri 145 ta aminokislotadan iborat. Demak bitta
zanjirda 141 ta aminokislota bo‘lsa ,ularo‘rtasida 140 ta peptid bog‘ bo‘ladi . Ikkita ta 
zanjirda145 taaminokislota bo‘lsa , i- RNK da43 ta nukleotid bo‘ladi , ya‘ni 145 3 = 435 
bo‘ladi. 
3.Malum bir oqsil bo‘lganida 41ta peptit bog‘ mavjud. Shu oqsil haqida axborot saqlovchi 
DNK dagi 3,6,7-juft nukleotitlar deletsiyaga uchradi . Shundan so‘ng hosil bo‘lgan oqsildagi 
aminakislatalar sonini aniqlang. 
Yechim:oqsil tarkibida 41ta peptit bog‘ 42ta aminakislata orasida bo‘ladi 42 ta aminokislataga 
ega oqsil sinteziga javobgar gen tarkibida 126 ta (42 x 3=126) nukleotit bo‘ladi . SHu gen 
sinteziga javobgar DNK malekulasida esa 252 ta nukleotit bor. Agar shu DNK malekulasidagi 3, 
6, 7-juft nukleotitlar deletsiyaga uchrasa, shu DNK malekulasida nukleotitlar soni 246 (256-
6=246) ta bo‘lib qoladi. CHunki 3 juft (6 ta) nukleotit ajralib ketdi . Deletsiya-bu xromasoma 
mutatsiyasi bo‘lib, xromasoma bir qismining ajralishidir. Demak mutatsiyadan so‘ng DNK 
malekulasida 246 ta (1ta zanjirida 123 ta ) nukleotit qoldi. Ushbu mutatsiyalangan DNK dan 
sintezlangan oqsilda nechta aminakislata borligini topamiz. DNK bitta zanjiridan oqsil sinteziga 
javobgar gen sintezlanadi. Ushbu genda 123 tanukleotit bo‘ladi. 123 ta nukleotit 41 ta 
aminokislatani kodlaydi.
4.Ma‘lum bir oqsil bo‘lganida 41 ta peptit bog‘ mavjud. Shu oqsil haqida axborot saqlovchi 
DNK dagi 3-, 6-, 7—juft nukleotitlar duplekatsiyaga uchradi. Shundan so‘ng hosil bo‘lgan 
oqsildagi aminakislatalar sonini aniqlang. 
Yechim:Oqsil tarkibida 41ta peptid bog‘ 42ta aminokislata orasida bo‘ladi. 42 ta 
aminakislataga ega oqsil sinteziga javobgar gen tarkibida 126 ta (42 x 3 = 126) nukleotid bo‘ladi. 
SHu gen sinteziga javobgar DNK malekulasida esa 252 ta nukleotid bor. Agar shu DNK 
malekulasidagi 3-, 6-, 7-juft nukleotidlar duplekatsiyaga uchrasa, shu DNK malekulasida 
nukleotitlar soni 258 (252+6=258) ta bo‘lib qoladi. CHunki 3juft (6 ta) nukleotit duplekatsiya 
jaroyonida ortadi. Duplekatsiya- xromosomalar ayrim qismining ortishi. Demak mutatsiyadan 
so‘ng DNK malekulasida 258 ta (bitta zanjirda 129 ta) nukleotid bo‘lib qoldi. Ushbu 
mutatsiyalangan DNK dan sintezlangan oqsilda nechta aminakislataborliginitopamiz .DNK ning 
bitta zanjiridan oqsil sinteziga javobgar gen sintezlanadi.Ush bu genda 129 ta nukleotit bo‘ladi. 
129 ta nukleotid 43 ta aminokislatani kodlaydi.

---

53 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
5.Ma‘lum bir oqsil bo‘lagida 37 ta peptid bog‘ mavjud. SHu oqsil haqida axborot saqlovchi
DNK dagi 2-,6-, 9-juft nukleotitlar inversiyaga uchradi. Shundan so‘ng hosil bo‘lgan oqsildagi 
aminakislatalar sonini aniqlang. 
Yechim: Oqsil tarkibidagi 37 tapeptid bog‘ 38 ta aminakislota orasida joylashadi. Bitta 
aminokislatani 3 ta nukleotit kodlasa, 38 ta aminokislatani 114 ta (38x3=114) nukleotit kodlaydi. 
Ushbu oqsilsinteziga javobgar DNK malekulasi tarkibida esa ikki xissa ko‘p ya‘ni 228 (114 x 2 = 
228 ) nukleotid bo‘ladi. Agar DNK dagi 2-, 6-, 9-juft nukleotitlar inversiyaga uchrasa, (inversiya-
bu xromasoma mutatsiyasi bo‘lib, xromasoma ayrim qismining 180 buralishi ) nukleotitlar 
tarkibida son jihatdan hech qanday o‘zgarish yuz bermaydi, balki nukleotitlar joylashuvida 
o‘zgarishlar yuz beradi. Natijada, DNK tarkibida nukleotitlar 228 taligicha qoladi. Ushbu DNK 
dan transkripsiyalanadigan gen tarkibida 114 ta nukleotit bo‘ladi 114 ta nukleotit 38 ta 
aminokislatani kodlaydi. Demak, oqsil tarkibida 38 ta aminokislata mavjud ekan. 
6. Malum bir DNK bo‘lagidan 34 ta aminokislatagacha bo‘lgan oqsil sintezlanishi kerak edi.
Mutatsiya natijasida 3 ta aminokislata hosil bo‘lmadi. Mutatsiyaga uchragan DNK malekulasidagi 
nukleotitlar sonini (a) va ushbu DNK malekulasining uzunligini toping (b). 
Yechim: Malum bir dnk bo‘lagidan 34 ta aminokislataga ega oqsil sintezlandi, ammo 
mutatsiya natijasida 3 aminokislata hosil bo‘lmadi. Natijada oqsil tarkibida aminakislatalar soni 
31 ta bo‘lib qoladi.31 ta aminokislatani kodlash uchun 93 ta (31x3=93) nukleotit kerak bo‘lar 
ekan. Demak, mutatsiyaga uchragan DNK malekulasining 1 zanjirida 93 ta ikkalazanjirida 186 
ta nukleotit bo‘ladi. 93 ta mutatsiyaga uchragan DNK malekulasining uzunligini topamiz. 
Qo‘shni nukleotitlar orasidagi masofa 0,34 nm ga teng. 93x0,34nm=62nm.
7. Malum bir DNK malekulasining uzunligi 316,2 nm Mutatsiyadan so‘ng uning uzunligi 306 
nm bo‘lib qoldi. Mutatsiyaga uchragan nukleotitlar sonini va mutatsiyaga uchragan gendan 
sintezlangan oqsildagi peptid bog‘lar sonini toping. 
Yechim: uzunligi 316,2 nm ga teng bo‘lgan DNK malekulasining ikkala ipida 1860 ta 
nukleotit bor. Qo‘shni nukleotitlar orasidagi masofa 0,34 nm ga tengdir 316 ,2 nm 0,34=930 ta 
bitta zanjirida, 930 x2=1860 ikkala zanjirdagi nu kleotitlar soni. Mutatsiyadan so‘ng DNK 
malekulasining uzunligi 306 nm bo‘lib qolgan. 306/0,34=900 ta nukleotid………..bir zanjirida, 
900x2=1800 ta ikkala zanjirida. Demak, 60 ta nukleotid mutatsiyaga uchragan. 1860-1800=60 ta
8.Mutatsiyaga uchragan gen da 900 ta nukleotit….(mutatsiyalangan DNK ning bitta zanjiridan
sintezlangan …) Ushbu gendan sintezlangan oqsil malekulasida 300 aminokislata bo‘lib, ular 
orasida 299 ta peptid bog‘ mavjud.