B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

AABB x 
aabb 
(qizil gulli, tik changchili) (oq gulli, egilgan changchili) 
F
1
 AaBb 
(qizil gulli, tik changchili) 
AaBb x AaBb 
G 
AB 
Ab 
aB 
Ab 
G 
AB 
Ab 
aB 
Ab 
AB 
AABB (qizil va tik) 
AABb (qizil va tik) 
AaBB (qizil va tik) 
AaBb (qizil va tik) 
Ab 
AABb (qizil va tik) 
AAbb (qizil va egilgan) AaBb (qizil va tik) 
Aabb (qizil va egilgan) 
aB 
AaBB (qizil va tik) 
AaBb (qizil va tik) 
aaBB (oq va tik) 
aaBb (oq va tik) 
ab 
AaBb (qizil va tik) 
A abb (qizil va egilgan) aaBb (oq va tik) 
aabb (oq va egilgan) 
 
Chatishtirish natijasida F
2
avlodda 16 ta duragay hosil bo‘ldi. Ular fenotip bo‘yicha 3 ta 
guruhga ajratiladi: 9 tasi qizil gulli tik changchili, 3 tasi qizil gulli, egilgan changchili, 3 tasi oq 
gulli tik changchili, 1 tasi oq gulli egilgan changchili. Masalaga ko‗ra 2400 ta o‗simlik olingan. 
2400/16 = 150 ta, ya‘ni har bir genotipli organizm 150 tadan ekan. Endi F
2
avlodda hosil bo‗lgan 
qizil gulli, tik changchili o‗simliklar sonini topamiz. 9 x 150=1350 ta ekan.Demak 
D variant 
javobi chiqdi. 
Ammo ushbu javob variantini beleilashgu shoshilmang. O‗ylaymanki, ko‗pchilik ushbu masala 
shartini o‗qib chiqqan zahotiyoq xuddi shu usul bilan ishlashni boshlaysiz va xuddi shu javobni 
keltirasiz. Lekin bu xato. Chunki masala shartida aytib o‗tilmagan bo‗lsa ham, 9-sinf biologiva 
darslisida no‗xatning changchi shakli bilan gulining rangi nasllarda mustqail taqsimlanmaydi, 
ular bitta xromosomada joylashgan bo‗lib, birikkan holda irsiylanadi deyilgan. Ana shunga ko‗ra, 
masala butunlay boshqacha ishlanadi va javob ham o'zgaradi. Agar masalada no‗xatning don 
rangi (sariq yoki yashil), don shakli (silliq yoki burishgan) yoki boshqa belgilari berilganda edi, 
Siz yuqoridagi Mendelcha usul bilan ishlagan bo'lar edingiz. Endi masalani to‗g‗ri ishlanish yo‗li 
bilan tanishing.
 
Morgancha ishlanish usuli: 
demak, yuqorida aytilgandek no‗xat gulining rangi va changchi 
shakli bitta xromosomada joylashgan va ular birikkan holda irsiylanadi. Nasllar ota-onaga 
o‗xshagan holda qoladi. 

---

145 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Bitta xromosomada joylashgan genlar quyidagicha yoziladi:
Ulardan gametalar olib,o‘zaro chatishtiramiz. 
Gametalar
Qizil tik 
Qizil tik 
Qizil tik 
oq egilgan 
F
2
avlodda 4 ta duragay hosil bo'ladi.Ular fenotip jihatdan xuddi ota-ona fenotipiga o‗xshash, 
naslda yangi belgili o'simliklar yo‗q. Bu genlarning mustaqil holda taqsimlanmasligidan dalolat, 
ular bir-biridan ajralmagan holda nasldan-naslgao‗tgan. F, da qizil gulli, tik changchili o'simliklar 
3 ta, oq gulli va egilgan changchili o‗simliklar 1 tani tashkil etadi. Masalada 2400 ta o‗simlik 
olingan bo‗lsa, shunga ko‗ra topib olamiz, 2400/4=600 ya‘ni, har bir genotipli duragay 600 tadan 
ekan. Qizil gulli va tik changchili 0‗simliklar avlodda nechta ekanini topamiz. 600x3=1800 ta 
ekan. 1800