B. A. Nazarbayeva

Issiqlik  sig‘imi. 

Obyekt  isitilganda  uning  harorati  ortadi.  Isitish  deganda 

obyektga ma’lum miqdordagi issiqlik yoki issiqlik energiyasini uzatish tushuniladi. 

Issiqlik  obyektda  atomlar  vibratsiyasining  kinetik  energiyasi  ko‘rinishida 

to‘planadi.  Idishdagi maksimal  mumkin  bo‘lgan  suv  miqdori  bilan  obyekt  yutishi 

mumkin  bo‘lgan  issiqlik  miqdorini  bir-biriga  o‘xshatish  mumkin.  Tabiiyki, 

idishdagi  suv  miqdori  uning  idishning  sig‘imi  deb  ataladigan  hajmidan  oshiq 

bo‘lishi  mumkin  emas.  Huddi  shunga  o‘xshab  har  qanday  obyekt  issiqlik  sig‘imi 

---

195 

 

bilan  xarakterlanishi  mumkin,  u  obyektning  materialiga  ham, 

m 

massasiga  ham 

bog‘liq bo‘ladi: 

                                                          C = cm                                                     

(4.74) 

Bunda 

s

  –  materialning  issiqlik  hususiyatlari  bilan  belgilanadigan  konstanta. 

U 

solishtirma  issiqlik  sig‘imi 

deb  ataladi  va  uning  uchun  quyidagi  nisbat  adolatli 

bo‘ladi: 

                                                      c = 

                                                         

(4.75) 

Solishtirma issiqlik sig‘imi materialning o‘zini tasvirlaydi, issiqlik sig‘imi esa 

bu  materialdan  qilingan  obyektning  tavsifi  bo‘lib  hisoblanadi.  Qat’iy  qilib 

aytadigan  bo‘lsak,  solishtirma  issiqlik  sig‘imi  butun  haroratlar  diapazonida  ham, 

materialning  barcha  holatlarida  ham  doimiy  kattalik  bo‘lib  hisoblanmaydi.  U 

materialning  holati  o‘zgarganda,  masalan,  material  qattiq  fazadan  suyuq  fazaga 

o‘tganda  sezilarli  darajada  o‘zgarishi  mumkin.  Mikroskopik  darajada  solishtirma 

issiqlik sig‘imi materialning struktura o‘zgarishini aks ettiradi. Masalan, 0 ... 100

 

harorat  diapazonida  (suyuq  faza)  suvning  solishtirma  issiqlik  sig‘imi  deyarli 

doimiy  bo‘lib  hisoblanadi.  Deyarli  –  biroq  butunlay  emas,  u  muzlash  harorati 

atrofida  biroz  yuqoriroq,  35

  oralig‘ida  va  38  ...  100

  intervalda  biroz  pastroq 

bo‘lib  qoladi.  Shuningdek  suvning  eng  past  solishtirma  issiqlik  sig‘imi  37

  ga, 

barcha  issiq  qonli  mavjudotlarning  biologik  optimal  haroratiga  mos  kelishi  qayd 

qilingan.  

Shuni  qayd  qilish  mumkinki,  qoidaga  ko‘ra,  material  qanchalik  og‘ir  bo‘lsa, 

uning solishtirma issiqlik sig‘imi shunchalik past bo‘ladi.