B. A. Nazarbayeva

EHM 

kiritish – chiqarish 

multipleksor kanali 

MUM 

МUМ 

МUA 

МUА 

МUA 

МUА 

EHM 

АP 

---

391 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.

 

Magistral tarmoq. 

 

7.4-rasm. Bog‘lanishlargi qarab hisoblash tarmoqlari 

 

 

Mashina  grafikasi  qurilmalari. 

Mashina  grafikasi  qurilmalari,  (MGQ) 

passiv va aktiv qurilmalarga bo‘linadi.  

Passiv  qurilmalarda  faqat  axborotlarni  kiritish  mumkin  bo‘lsa,  aktiv 

qurilmalarda esa, axborotlarni kiritish-chiqarish imkoniyatlari mavjud. 

Registratsiya  qilish  metodiga  qarab,  MGQ  lar  nuqtali  vektorli  qurilmalarga 

bo‘linadi.  Nuqtali  qurilmalarda  tasvirlar  nuqtalardan,  vektorli  qurilmalarda  esa, 

primitivlardan  tashkil  qilinadi.  MGQ  lar  asosini  grafik  axborotlarni  chizuvchi 

avtomatlar  (ChA)  va  kodlashtiruvchilar  tashkil  qiladi.  Ishlashiga  qarab  ChA  lar 

elektromexanik, elektronli, optik-mexanikli va qatorli-registrlilarga bo‘linadi. 

Ko‘p  tarqalgan  elektromexanik  ChA  ni  ko‘rib  chiqamiz.  Ular  aniqligi  va 

tezkorligiga qarab, koordinatograflarga va graf quruvchilarga bo‘linadi. 

Koordinatograflar, graf quruvchilarga nisbatan kam tezlik bilan, lekin yuqori 

aniqlik  bilan  ishlaydi.  Ishlash  tezligi  sekundiga  bir  qancha  millimetrni  tashkil 

qilishi  mumkin,  xatolik  esa, 0,05  mm  dan  oshmaydi.  Koordinatograflar  rasmlarni 

kiritishda  kesish,  ishlov  berish,  nuqtalarni  igna  bilan  teshish  usullaridan 

foydalaniladi. Tasvirlarni tashib yuruvchilar sifatida fotoplastinalar, fotoplenkalar, 

lak  qatlamli  plastinalar  yoki  emal  qatlamli  plastinalardan  foydalaniladi. 

Koordinatograflardan fotoshablonlar va bosma platalar tayyorlashda ishlatiladi. 

Graf  quruvchilar  (plotterlar),  yuqori  tezlik  bilan  ishlaydi  (sekuniga  1 

Mbaytgacha), lekin aniqligi kam (0,02 mm dan ko‘p emas). Registratsiya qiladigan 

qalamlardan foydalaniladi. Turli qalinlikdagi chiziqlarni chizish uchun oltitagacha 

---

392 

 

pero  ishlatiladi.  CHizmalarni  planshetga  maxkamlangan  qog‘ozga  chiziladi. 

Bundan tashqari planshetli va barabanli graf quruvchilar mavjud. 

Grafikli  axborotlarni  kiritish  qurilmasidan  (GAKQ)  xam    foydalaniladi. 

Kiritilayotgan  axborot  oldin  o‘qiladi,  so‘ngra  kodlashtiriladi.  SHuning  uchun 

GAKQ ni kodlashtiruvchi deb ataladi.