B. A. Abdukarimov Ichki savdo iqtisodiyoti

п
i
i
с
i
с
т
с
т
ф
х
Т
D
Х
И
1
,
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
с
т
ф
х
И
- ta’rif stavkasi oladigan xodimlar asosiy ish haqi fondi; 
.
.
.
i
с
т
Х
- bir xil ta’rif stavkasi oladigan xodimlar soni; 
D
- rejalashtirilgan davr uchun oylar soni; 
i
с
Т
.
- xodimning oylik ta’rif stavkasi; 
п
- ushbu guruhdagi xodimlar soni. 
Ushbu holda ish haqi fondini ishchi xodimlarning kasalligi tufayli ishga 
chiqmagan kunlari uchun ish haqi miqdori kamaytirishni nazarda tutish zarur. 
Uning miqdori o‘tgan yillar tahlilini (kamida 3 yil) natijasiga qarab
.
.
.
.
с
т
ф
х
И
- ga 
nisbatan foizda va keyin summasi aniqlanadi. Buning uchun quyidagi formuladan 
foydalanishni tavsiya qilamiz. 
;
.
.
.
.
.
.
.
с
т
ф
х
й
к
к
к
х
И
D
D
И


.
.
к
х
И
- ishchilarni kasallik kunlari uchun ish haqi miqdori, so‘mda; 

---

47 
.
.
к
к
D
- ishchilarni kasal bo‘lgan kunlari;
й
D
- yillik ish kunlari; 
Tovar aylanish summasiga (1000,0 so‘m) nisbatan rassenka ishlatilayotgan 
savdo shaіobchalarida sotuvchilarning ish haqi fondi quyidagicha aniqlanishi 
mumkin: 




n
i
i
p
i
р
т
ф
х
T
ЧТА
И
1
.
.
.
.
;
1000
bu yerda; 
i
ЧТА
- i tovar gurux (assortimenti, turi) uchun rejalashtirilgan chakana tovar 
aylanish hajmi; 
i
p
T
.
- i tovar gurux (assortiment turi) uchun belgilangan 1000 so‘miga 
rassenka.
Moddiy rag‘batlantirish summasi
р
М
harakatdagi rag‘bailantirish nizomi 
yoki jamoaviy shartnomada belgilangan ko‘rsatkichlar va ishchi xodimlarni 
lavozimlarga qarab, ta’rif stavkalari (lavozim okladlari)ga nisbatan aniqlanadi.
Ustamalar (
У
) va qo‘shimcha to‘lovlar (
т
К
) ularni qo‘shimcha jamoaviy 
shartnomada korxonani ustavida yoki maxsus nizom (agar mavjud bo‘lsa) 
belgilangan miqdor asosida hisoblanadi.
Yillik mehnat ta’tili (
т
м
Й
.
) miqdorini quyidagicha aniqlashni tavsiya 
qilamiz.




n
i
i
х
й
i
т
т
м
И
D
D
Й
1
.
.
.
);
(
bu yerda: 
i
т
D
.
- i ishchining yillik ta’til kuni; 
й
D
- yillik ishchi kunlar;
i
х
И
.
- i ishchining rejalashtirilgan yilaga asosiy ish haqi summasi. 
Korxona, tashkilot yoki boshqa xo‘jalik sub’ektlarining umumiy ish haqi 
fondi (
у
х
И
.
) quyidagicha aniqlanishi mumkin: 













n
i
n
i
n
i
т
м
i
т
i
i
p
с
т
ф
х
к
х
с
т
ф
х
у
х
Й
К
У
М
И
И
И
И
1
1
1
.
.
.
.
..
.
.
.
..
.
.
)
(
)
(

---

48 
Ish haqi fondini statistik-tajribaviy usulni qo‘llash orqali ham aniqlash 
mumkin. Bunda ish haqi fondini o‘tgan 3 yoki 5 yil davrga tahlil qilib, uni 
o‘zgarish tendensiyalarini aniqlab, rejalashtirilgan yilga ish haqiga ta’sir qiluvchi 
omillarning o‘zgarish tendensiyalarini (indekslar yoki elastiklik koeffitsiyentlari 
orqali) hisobga olib aniqlash mumkin. 
Ish haqi fondini o‘zgarish miqdorini mehnat unumdorligi tendensiyasi bilan 
solishtirib, ular o‘rtasidagi proporsionallikni ta’minlash zarar bo‘ladi.