Б. А. Абдукаримов, А. Б. Бектемиров, М.Қ. Пардаев, Ш. С. Салимов, Э. Ш. Шавқиев, Ф. Б. Абдукаримов корхона иқтисодиёти

II боб. КОРХОНА-МУСТАҚИЛ ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ
БОЗОР СУБЪЕКТИ


Режа:

2.1. Корхона - бозор иқтисодиётининг хўжалик субъекти, унинг мақсади ва вазифалари

2.2. Корхона тушунчаси, белгилари, шакллари, турлари ва уларнинг бирлашмалари
2.3. Корхоналар фаолиятини лицензиялаш
2.4. Давлат корхоналарини ислоҳ қилиш
2.5. Корхона фаолиятини истеъмолчилар талабига йўналтириш

1. 
   Корхона - бозор иқтисодиётининг хўжалик субъекти,
   

унинг мақсади ва вазифалари

Инсоният ҳаётининг ва фаолиятининг муҳим хусусияти унинг моддий борлиқ билан боғлиқлиги. Инсон нимаики қилмаса, қандай ишга қўл ўрмаса, ўз мақсадига эришиш йўлида чегараланган моддий воситаларга дуч келади.

Инсоният тараққиёти тарихига назар солсак, инсон ўзининг бирламчи эҳтиёжини (озиқ-овқат, уй, кийим-кечак) қондириш мақсадида улар ерга ишлов бериш, ўрмонларни кесиш, бино қуриш, чорвачилик билан шугулланиш, кийим-кечак тикиш каби ишлаб чиқариш жараёнлари билан шугулланган. Ушбулар билан бир қаторда инсоннинг ижтимоий, маънавий, меҳнат қилиш каби эҳтиёжлари ҳам мавжуд. Уларни қондириш учун ҳам инсон моддий ва маънавий ресурсларга дуч келади. Инсон эҳтиёжларини қондириш учун ўз тараққиётининг қандайдир тарихий босқичида эҳтиёжни қондирувчи ресурсларни ишлаб чиқарувчи, яратувчи, ўз фаолияти доирасида ер, капитал, меҳнат, тадбиркорлик, талант ва бошқа воситалардан фойдаланувчи ва уларни яратувчи корхоналарни ташкил қилган.
Ҳақиқатда олганда корхона товарлар ва хизматлар ишлаб чиқаради, уларни ташиш, сақлаш, сотиш каби иш ва хизматларни амалга оширади, ҳамда тадбиркорлик фаолияти билан шугулланади.

Шундай қилиб корхона инсониятни эҳтиёжларини қондириш учун вужудга келган жамиятнинг бирламчи ва асосий бўғинидир.

Корхонанинг, моҳияти ҳам юқоридагилардан келиб чиқади.
Ижтимоий ишлаб чиқариш¹ ишлатиладиган ресурсларни турлари, ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар, товарлар ва хизматлар жиҳатларига қараб тармоқларга бўлинади. Масалан: огир саноат, енгил саноат, қишлоқ хўжалиги, транспорт, алоқа, савдо, ҳар хил хизмат кўрсатиш тармоқлари кабилар. Тармоқлар эса корхоналар ва уларни бирлашмаларини ўз ичига олади.
Миллий иқтисодиётни ишлаб чиқариш таркибини қуйидаги (2.1.1-чизмада) чизмада ифода қилиш мумкин.
2.1.1. чизма.