|
5.3. Баҳолаш объекти сегменти (тижорат кўчмас мулки) бозорини таҳлили.
2020-йил ЯИМ нинг тармоқлфр бўйича таркиби (жамига нисбатан %да)
Махсулотларга соф солиқлар 3,86%
Тармоқларнинг ялпи қўшилган қиймати
96,14%
14
Йил охирида иқтисодиётнинг барча тармоқларида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми ошмоқда.
Ўтган йили пандемия давом этаётганига ва жаҳон иқтисодиётида юқори гирдобли ҳаракат сақланиб қолганига
қарамай, Ўзбекистон иқтисодиёти рекорд даражадаги ўсиш суръатларига эришди. Йил якунига кўра, мамлакат
ЯИМ олдинги йилдаги камтарона 1,9% ўсиш фонида 7,4%га ортди.
2021 йилда бутун Ўзбекистон учун ташқи вазият ижобий кечди: жаҳон иқтисодиёти 2020 йилдаги зарбалардан
сўнг тикланиш палласига ўтди. Ўзбекистоннинг асосий ташқи иқтисодий ҳамкорлари ҳисобланган
мамлакатларда ҳам иқтисодиётни инқироздан олдинги ҳолатга қайтариш бўйича тегишли чоралар кўрилди.
Қирғизистонда 2020 йилдаги 8,4%га жиддий пасайишдан сўнг иқтисодиётнинг тикланиши босқичига ўтилди.
Ўтган йил якунларига асосан, Қирғизистон ЯИМ 3,6%га ошди. Дастлабки баҳолашларга кўра, Россия
иқтисодиётининг ўсиши 4,5%ни ташкил қилиши мумкин (Иқтисодий ривожланиш вазирлиги маълумотларига
кўра, январь-ноябрь ойларида ЯИМ ўсиши 4,7%ни ташкил этган). 2021 йил якунлари бўйича Хитойда иқтисодий
ўсиш суръати сўнгги ўн йил ичида энг юқори кўрсаткични – 8,1%ни кўрсатди. Йил давомида ЯИМ ўсиши
Қозоғистонда ҳам кузатилди (ўтган йил январь-сентябрь ойларида ЯИМ ўсиши суръати 3,6%ни ташкил қилди).
Ўзбекистонда инфляция йилдан йилга сустлашишда давом этмоқда. 2021 йилда истеъмол нархлари индекси 2020
йил якунидаги 11,1%га нисбатан 10% ўсди. Йил давомида озиқ-овқат маҳсулотлари нархлари 13% (2020 йилда
15,3%), ноозиқ-овқат маҳсулотларининг баҳоси 7,8% (8,8%) ошди. Ўтган йили хизмат кўрсатиш нархлари 2020
йилдаги 7,1%га нисбатан жадал суръатда 7,7% ўсди.
Асосий капиталга инвестициялар 2020 йилдаги пасайишни енгиб ўтиб, 4,4%га ошди. Ўсиш марказлашган
инвестициялар қисмида 7,4%ни, асосан тўғридан-тўғри сармоялар ва кредитлар ҳисобига 18,4% кўрсатди.
Шунингдек, инвестицияларнинг аҳоли маблағлари ҳисобига 4,5% ўсиши қайд этилди. Бу орада корхоналар
томонидан маблағ сарфланиши 3,6%га камайди. Марказлашган инвестициялар 3,6% қисқариб, хорижий
инвестицияларни ва ҳукумат томонидан кафолатланган кредитларни жалб қилиш 30%дан зиёдга кескин
камайгани кузатилди. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш жоизки, инвестицияларнинг умумий миқдоридаги бундай
инвестициялар 2020 йилда 11%га, ўтган йил якунлари бўйича эса 7,1% қисқарган. Шу вақтнинг ўзида, бюджет
томонидан инвестицияларнинг ортиши 36%га ўсгани кузатилди. Умуман олганда, 2021 йил якунларига кўра,
асосий капиталга инвестицияларнинг умумий ҳажмида марказлашган инвестицияларнинг улушини 19,9%дан
18,3%гача қисқариши ва шунга мос равишда марказлашмаган инвестициялар улушининг ортиши тенденцияси
давом эттирилди.
Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 8,7% ошди (2020 йилда ўсиш 0,9%ни ташкил қилган). Ўсишнинг
энг жадал суръатлари электр таъминоти, газ ва буғ узатиш, ҳавони кондиционерлаш соҳасида кузатилиб, 13%ни
ташкил қилди. Қазиб олиш сектори 2020 йилдаги жиддий пасайишдан сўнг тикланмоқда, ишлаб чиқариш ҳажми
10,7% ошди (ундан олдинги йилда қисқариш 22%ни ташкил қилган эди). Ишлов берувчи сектор йилдан йилга
15
барқарор ўсиш суръатларини намоён этиб, 2021 якунларига кўра, ўсиш 8,2%ни ташкил қилди (2020 йилда 7,9%).
2021 йилда тўқимачилик маҳсулотлари (ўсиш 19,1%), кийим-кечак (18,7%), машина ва ускуналардан ташқари
тайёр металл буюмлар (18,9%), ичимликлар (17,7%), металлургия (8,1%), кимёвий маҳсулотлар (5,7%) ишлаб
чиқариш саноат драйверларига айланди. Шу ўринда, автотранспорт (5,7%), электр ускуналари (6,6%), кокс ва
нефтни қайта ишлаш маҳсулотларини (қарийб 30%) ишлаб чиқаришда пасайиш қайд этилди.
Хизмат кўрсатиш секторида жадал ўсиш кузатилди. Йил якуни бўйича бозор хизматлари ишлаб чиқариш ҳажми
2020 йилдаги камтарона 3% ўсишга нисбатан 19,2%га ортди. Ўсиш барча хизмат кўрсатиш соҳаларида
кузатилди. Молиявий хизматлар кўрсатиш (28,4%), алоқа ва ахборотлаштириш (21,8%), кўчмас мулк ва мулк
(24,2%), таълим (28,7%), соғлиқни сақлаш (26%), ижара ва прокат (21%) хизматларини тақдим этиш соҳаларида
энг юқори ўсиш суръатлари қайд этилди. Пандемияга даври билан боғлиқ чекловлар туфайли 2020 йилда
пасайиш кузатилганидан сўнг транспорт сектори 2021 йилда жадал ўсиш суръатларини намоён этди, йил
якунлари бўйича транспорт хизматларининг ҳажми 16% ўсиб, юк айланмаси 10%, йўловчилар айланмаси эса
9,5%га ортди. Шунингдек, чакана савдо товар айланмасининг ўсиш суръати ҳам 12%ни ташкил қилди.
Қурилишда ишлаб чиқаришнинг ўсиш суръати 2020 йилдаги 9,5%дан 2021 якунлари бўйича 6,8%га бироз
секинлашгани қайд этилди.
Қишлоқ хўжалигида эса, аксинча, оғир иқлим шароитларига қарамай, 2021 йилда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг
ўсиш суръатлари динамикда 4%гача ортди (2020 йил якунида 2,9%). Ўсимликшунослик ва чорвачилик соҳасида
3,9% ўсиш кузатилди. Балиқчилик хўжалигида ҳам жадал ўсиш қайд этилган бўлиб, бу кўрсаткич 21,4%ни
ташкил қилди (2020 йилда 17,9%).
Йил якунлари бўйича, ташқи савдо динамикида ижобий ўзгаришларга эришилди. Ташқи савдо айланмаси ҳажми
16%га ўсиб, 42,1 млрд. долл. ташкил этди ва 2019 йилдаги кўрсаткичдан (41,8 млрд. долл.) ўзиб кетди. Экспорт
10%га 16,6 млрд. долл.гача, импорт 20%га 25,5 млрд. долл.гача ошди. Савдо балансининг салбий сальдоси 8,9
млрд. долл.ни ташкил қилди.
Экспортнинг ортиши, асосан, хорижга етказиб бериш бўйича тўқимачилик маҳсулотлари ва кийим-кечакнинг 1,5
баравар (2,9 млрд.долл.), рангли металлар ва улардан тайёрланган буюмларнинг 1,6 баравар (1,5 млрд.долл.),
машина ва ускуналарнинг 1,6 баравар (0,7 млрд.долл.), кимёвий маҳсулотларнинг 1,4 баравар (1,2 млрд. долл.),
хизмат кўрсатишнинг 1,3 баравар (2,5 млрд.долл.) ортгани билан боғлиқ. Олтин экспорти 2020 йилга нисбатан
қарийб 30%га қисқариб, унинг умумий экспорт ҳажмидаги улуши эса 38,4%дан 28,7%га камайди. Импортда
етказиб бериш бўйича озиқ-овқат маҳсулотларининг 35% (2,9 млрд.долл.), кимёвий маҳсулотларнинг 24% (4,3
млрд.долл.), қора металлар ва улардан тайёрланган буюмларнинг 35% (2 млрд.долл.), энергия ташувчи ва нефть
маҳсулотларининг 39% (1,5 млрд.долл.), хизмат кўрсатишнинг 42% (1,7 млрд. долл.) сезиларли ўсиши қайд
этилди.
.
16
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
