Азярбайъан кооперасийа университетинин дярсликляри

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

450 
XXIX FƏSIL. KREDIT SISTEMI VƏ 
QIYMƏTLI KAĞIZLAR BAZARI 
 
§1.Kreditin zəruriliyi, mahiyyəti və vəzifələri 
 
Müasir iqtisadiyyat maliyyə münasibətləri ilə yanaşı, 
kredit münasibətlərinin də olmasını tələb edir. Kredit iqtisadi 
kateqoriyadır. Latın mənşəli ―kreditium‖ sözündəndir və 
mənası ―borc‖, ―credo‖- müəyyən faizlə pul, yaxud əmtəələri 
borc verməyə etibar edirəm, inanıram deməkdir. Kredit 
sivilizasiyanın erkən çağında, ibtidai icma quruluşunun 
dağıldığı dövrdə, əmlak bərabərsizliyi yarandığı zaman 
meydana gəlmiş və sələm kapitalı formasında fəaliyyət 
göstərmişdir. Kredit iqtisadiyyatın umumi inkişafı ilə birgə, 
onun qanunları ilə inkişaf edərək kredit özünün çiçəklənmə 
dövrünə bazar iqtisadiyyatı şəraitində çatdı. Bazar sisteminin 
inkişafı ilə sələm kapitalı borc kapitalı adını alır və əsasən 
istehsala xadmət edir və iqtisadiyyatın digər sahələrinin 
inkişafına yönəldilir. 
Müasir Ģəraitdə 
kredit borc kapitalının, yəni borca 
verilmiş pul kapitalının hərəkət formasıdır. O, kreditverənlər və 
kreditgötürənlər arasında münasibətləri ifadə edir və bu zaman 
azad pul kapitalının borc kapitalına çevrilməsini təmin edir. 
Kreditin zəruriliyi kapitalın özünün təbiəti və onun təkrar 
istehsal prosesində dövriyyəsi və dövranının qanunauyğunluq- 
ları ilə şərtlənir: 
- müəssisələrin (firmaların) əsaslı təmiri, yenidən 
qurulması və amortizasiyası üçün bir dəfəlik iri həcmli 
investisiyaların həyata keçirilməsi; 
- xüsusi dövriyyə vəsaitləri mənbələri hesabına 
ödənilməyən dövriyyə kapitalının tamamlanması; 
- hazır məhsulların reallaşmasından pul gəlirləri daxil 
olana qədər əmək haqqının ödənilməsi; 

---

451 
- maddi istehsal sahələrində xammal ehtiyatlarının 
yaradılması: yüngül sənaye, yeyinti sənayesi, kənd təsərrüfatı 
və s. 
Təsərrüfat subyekləri bəzi hallarda özlərinin malik olduqları 
sərbəst pul vəsaitinin əlavə vəsaitə ehtiyac hiss edirlər
. Онлар 
бу ещтийачы юлкядя мювчуд олан сярбяст вясаит щесабына 
юдяйирляр. Юлкядя мювчуд олан сярбяст пул вясаити щесабына 
бу вясаитя ещтийач щисс едян субйектлярин тялябатынын 
юдянилмяси просеси кредитин мащиййятини тяшкил едир. 
Кредит (чредитум–борч) вермяк цъцн лазым олан 
сярбяст пул вясаитинин ясас мянбяляри ашаьыдакылардыр: 
a) müəssisələrin malik olduqları müvəqqəti sərbəst pul 
vəsaiti; 
b) əmək haqqı fondu: əmtəələrin reallaşmasından pul 
vəsaitlərinin daxil olması ilə əmək haqqının ödənilməsi 
arasında olan vaxt ərzində yaranan müvəqqəti sərbəst pul 
vəsaiti; 
v) xammal, material, yanacaq və s. Alınması üçün lazım 
olan və hələlik istifadə olunmayan pul vəsaitləri. 
c) 
yığım fondu, başqa sözlə, izafi məhsulun 
kapitallaşması üçün ayrılan hissəsi; 
-
xüsusi təyinatlı fondlar; 
-
əhalinin pul yığımları; 
-
büdcə sistemi vəsaitləri və məqsədli fondlar və s. 
Кредит (боръ) вермянин