A’zolari sistemasi ontofilogenezi: nerv sistemasi, qon aylanish, endokren tizimi, ayiruv sistemasi Yurak qon tomirlar onto-filogenezi. Yurak-qon tomirlar filogenezi

Asab tizimi va sezgi organlari onto-filogenezi
Asab tizimi bir butun organizmning turli xil a'zolari tizimi faoliyatini bir-biriga bog'liq holda ishlashini muvofiqlashtirib turadi va har bir tizim fiinksiyalarining tartibli ishlashini ta'minlaydi. Shuningdek, tirik organizmning tashqi muhit bilan munosaba- ti ham nerv tizimi orqali amalga oshiriladi. Barcha umurtqali hayvonlarda nerv tizimi embrion tanasining dorsal qismidagi ektodermadan rivojlanadi. Gastmlyatsiya davrida ektodermadan nerv plastinkasi hosil bo'ladi. Keyinchalik plastinka tamovchaga va niho- yat nerv nayiga aylanadi. Asab nayining oldingi qismida dastlab uchta birlamchi miya pufakchalari: old, o'rta va keyingi pufakchani hosil qiladi. Oldingi va orqa pufakchalar- ning har biri o'z navbatida bir-biridan ajralib ketmagan 2 ta pufakchaga ajraladi. Natijada 5 ta bosh miya pufakchalari hosil bo'ladi Mazkur pufakchalar bosh miya qismlarinmg kurtagi hisoblanib, kelgusida oldingi pufakdan, oldingi va oraliq miya, o'rta pufakdan o'rta miya va orqa pufakdan miyacha hamda uzunchoq miya rivojlanadi. Asab nayining keyingi qismidan umurtqa pog'onasi- mng kanalida joylashuvchi orqa miya shakllanadi. Uzunchoq miya hech qanday chega- rasiz orqa miyaga ulanib ketgan bo'ladi. Shunday qilib, barcha umurtqalilarda bosh miya beshta qismga bo' linadi
1. Uzunchoq miya. 2. Miyacha. 3. O'rta miya. 4. Oraliq miya. 5. Oldingi miya (yoki miya sharlar).
Sezgi a'zolarining onto - filogenezi
Sezuv a'zolari (ko'ruv, hid bilish, eshituv, ta'm bilish va butun tana bilan sezish) ning har biri muayyan turdagi taassurotlarni qabul qiladi va ular hamkorligida organizm atrof-muhitni idrok qiladi, his etadi. Dastlab paydo bo'lgan miya bo'limlari uchta miya pufagi davridayoq sezgi a'zolari ta'sirida shakllanib borgan: hid bilish — oldi miya pufagining progressiv rivojlanishiga, ko'rish a'zosi - o'rta miya pufagining ko'rish do'mboqchasi rivojlanishiga olib kelgan. Eshitish va muvozanat a'zolari keyingi miya pufagi takomillashuvini belgilab, undan harakat koordinatsiyasihi boshqaruvchi miyacha hosil bo'ladi. Asab tizimining progressiv rivojlanishida sezgi a'zolarining ta'siri kuchli bo'lgan. Sezuv a'zolari orqali atrof-muhitdan qabul qilinayotgan taassurotlar tabiiyki bosh miyaning rivojlanishida, takomillashuvida katta rol o'ynagan. Demak, nerv tizimi bilan sezuv a'zolari o'rtasida filogenetik bog'lanishi juda qadimiydir. Tuban xordalilarda nerv nayi va sezgi tizimi uzviy boglangandir.