A’zolari sistemasi ontofilogenezi: nerv sistemasi, qon aylanish, endokren tizimi, ayiruv sistemasi Yurak qon tomirlar onto-filogenezi. Yurak-qon tomirlar filogenezi

Ayirish tizimi onto-filogenezi
Xordalilarning ayirish tizimi mezodermadan rivojlanadi va lansetnikda shaklan o'z gargan metanefnd.1 tipda tuzilgan bo'lsa, umurtqalilarda buyraklardan tafb'lad Bu tizim orgamzmdan dtssmulyatsiyaning yaroqs,z mahsulotlarini ehiqarib tashlavd ' Umurtqali hayvonlarda va odamda dissimilyatsiya mahsulotlari tanadan, a « Л aJratUVChl bUyraklard3n t3ShqarntCr b6Zlan Va ;ipkalar Umurtqalilarning ayirish a'zolari juft buyraklardan iborat. Buyraklarning asosiv funksiyasi ayirish (awal birlamehi, so'ng ikkilamchi siydik hosil ЪошГв1г12г &oke°Si yaSld3n taShqari УаШ qUyidagl «"Муй-пшв amalga oinffi - ichki muhit doimiyligini saqlash (gomeostazni ta'minlash)- - qon hajmmi boshqarish; kislota-asosli muvozanatni saqlash- - qon bosimmi bir me'yorda ushlab turish; - yog', oqsil, karbon suv va vitaminlar almashinuvida ishtirok etish- landi™ moddaEamiШаЬ ChiqariSh (ГеПТТТ| antiotenZlni prOSttlg Ayiruv va jinsiy sistema embriogenez davrida bitta kurtakdan - nefrotomdan o'z nvojlamshini boshlaydi, somitlar oyoq sohasida shakllana boshlaydi va SmchTtan bo shlig i - selom bdan chambarchas bog'liq bo'ladi. Buyraklar asosiy ау шГао Гп bo lib, ular filogenezda uchta bosqichni o'tadi: У 1 1) old buyrak yoki bosh buyrak - pronefros; 2) birlamchi buyrak yoki tana buyrak - mez'onefros; 3) ikkilamchi buyrak yoki chanoq buyrak - metanefros Old buyrak faqat baliqlar va amfibiyalar lichinkalarida, tana buyrak - voyaga vetean laX5iyalarda b°'ladl' rePtlHy a SUt —hilarda esa - chanoq buAboTa Lansetnikda 100-150 juft nefijdiy , -„kalta naychalar bo'lib, uning bir uchi tana bo'shAлbo Zd° UChl ь bo'shliq)groch ladi. Atrial bo shhqdagi suyuqhk maxsus teshik - atriapor orqali tashqariga chiqarib yuoonTo’garak og’izlilarda faqat pronefros faol bo'ladi. Pronefros 6-12 ta metamer joylashgan kanalchalardan iborat. Ulaming og'zi tana bo'shlig'iga ochilib pronefrotfk kanal va nefrostomga yaqinroq joylashgan tomir tugunlandan fborat. Yuqon tuzdl umurtqalilarda u faqat homila davridagina faol bo'ladi g Baliqlarning ayimv tizimi bir juft buyraklardan iborat bo'lib, ular umurtqa pos'o nasimng № yon tomonigajoylashgan. Mazkur buyraklaming oldingi qismi оИЬиТк Lt tfr A V T T f0 -A embrional д llChinkaH dAda ga ega bo lib, yetuk baliqlarda mdiment (qoldiq) hisoblanadi.
Voyaga yetgan baliqlarda ayiruv funksiyasini birlamchi buyrak, ya'ni tana buyrak - mezonefros bajaradi. Buyraklardan boshlangan siydik yo'llari Volf kanali - qovuqqa kelib tutashadi. Amfibiyalarning ayiruv tizimi anatomik va funksional jihatdan jinsiy tizim bilan bog'hqdir. Baqada ham umurtqalilardagi kabi, ikki yon tomonda joylashgan buyraklar bosh buyrak («pronefros») va tana buyrak (mezanefros)dan iborat. Buyraklardan bosh langan siydik nayi - Volf kanali umumiy chiqaruv teshigi - kloakaga ochiladi. Urg'ochi baqalarda Volf kanali siydik ajratadi, xolos, erkaklarida esa urug' hujayralari ham shu kanal orqali ajraladi. Urg'ochi baqalarda yetilgan tuxum maxsus yo'l - Myuller kanali orqali kloakaga tushadi. Sudralib yuruvchilarning chanoq sohasida ikkilamchi juft buyrak metanefros joylashgan. Birlamchi buyrak reptiliyalarning embrional davridagina ayiruv funksiyasini bajaradi, keyin reduksiyaga uchraydi. Qushlaming va sutemizuvchilarning buyragi sudralib yuruvchilarniki singari - metanefros tipida tuzilgan. Sutemizuvchilarning embrional davrida navbatma-navbat buyraklar shakllanadi: 1) pusht davrning ilk bosqichlarida embrionda boshlang'ich buyrak paydo bo'ladi; 2) keyinchalik uning o'rnida birlamchi buyrak va nihoyat ikkilamchi, doimiy buyrak paydo bo'ladi.