Aziz o‘quvchilar!

JILMAYMOQ, kulimsiramoq, iljaymoq, irjaymoq, tirjaymoq, ishshaymoq, irshaymoq. Ovoz chiqarmay ko‘z, lab harakati bilan kulgi ifoda qilmoq, miyig‘ida kulmoq.

Jilmaymoq va iljaymoq so‘zlari stilistik jihatdan neytral hisoblanadi. Irjaymoq, tirjaymoq, ishshaymoq, irshaymoq so‘zlari salbiy bo‘yoqqa ega. Bu salbiy bo‘yoq irjaymoq so‘ziga nisbatan tirjaymoq so‘zida, tirjaymoq so‘ziga nisbatan ishshaymoq so‘zida, ishshaymoq so‘ziga nisbatan irshaymoq so‘zida kuchliroq.

IV.Mustahkamlash

1. Kirishlar va kiritmalarning farqli tomonlarini tushuntiring.

2. Kiritmalar, asosan, qaysi tinish belgilari bilan ajratiladi?

3. Kiritmalar qaysi nutqiy uslublarda keng qo‘llanadi?

4. Kiritmalar gap tarkibida kelganda, qanday mantiqiy va uslubiy

ma’nolarni namoyon etadi?

V.Baholash

Darsda faol qatnashgan o’quvchilar rag’batlantiriladi.

VI.Uyga vazifa:

100-mashq. «O‘tgan kunlar» romanidan olingan gaplardagi kiritmalarning uslubiy xususiyatlarini aniqlang.

1. Musulmonqul... o‘zini mingboshi deb e’lon qilib, aqlsiz bir go‘dakni (Xudoyorni) xon ko‘tarib, el yelkasiga mindi. 2. Xon tomonidan xiroj (zakot, soliq) uchun yubo rilgan devon beklarini o‘ldirgan! 3. O‘rdaning tashqarigi qismi ning uch tarafi (janub, sharq, g‘arb) binosiz, faqat qo‘rg‘on devorlari ning zinalari edi. 4. Men, Ziyo shohichi, bu kishi (qutidor), – dedi va biroz o‘ylanib oldi. 5. Kamolon darbozasi bilan Samarqand gacha bo‘lgan qo‘rg‘on ostlari (bu ikki darboza oralari besh yuz odim keladir) boshsiz va ishtondan boshqasi tunalgan inson gavdalari bilan to‘libdir. 6. O‘zining eski mahramiga ko‘ngli to‘lmay boshqa bir o‘yinchi, ashulachi... topmoqchi va... yer yuziga (Turkiston va Buxoroga) dong, shuhrat chiqarmoqchi! 7. Turishga Saodatlar uyi ortiq torlik qila boshlaganlikdan shu hovlini (Jannat opa hovlisiga ishora qilib) hozirgi qo‘shnimizdan sotib olishga muvaffaq ham bo‘ldim. 8. Er-u xotin uzoq o‘ylashib turmay (chunki o‘ylashaturgan joy emas edi), sovchining ikkinchi kelishida javob berishga qaror qo‘ydilar. (Abdulla Qodiriy)