Azərbaycan ortopediya və travmatologiya jurnali

Açar sözlər: budun anadangəlmə çıxığı, açıq yerinə salınma, yan kəsik.
Ключевые слова: врождённый вывих бедра, боковой разрез.
Key words: developmental displasia of the hip, open reduction, lateral
incision.

Budların anadangəlmə çıxığı ölkəmizdə uşaqlar arаsında ən çox rast gəlinən patologiyalar sırasındadır. Ədəbiyyat göstəricilərinə görə budların anadangəlmə çıxığı 1000 diri doğulmuş uşaqlar arasında 1-1,5 rastgəlmə tezliyindədir [1, 2, 3].
Bu patologiyanın erkən aşkar edilməsi konservativ müalicənin uğurla başa çatmasına imkan verir. Lakin konservativ müalicədə çıxıqların heç də hamısı yerinə düşmür. Yerinə düşməyən çıxıqların göstəricisi 18% təşkil edir. Bunun əsas səbəbləri bud-çanaq oynağının kapsulunun «qum saatı» şəklində daralması və budun başının bağının hiperplaziya olaraq oynaq çuxurunu tutmasıdır. Belə halda budun başının açıq üsulla yerinə salınması göstərişi ortaya çıxır.
Budun başının açıq üsulla yerinə salınması metodunun üstünlüyü cərrahi müdaxilə zamanı gözlə görərək, reduksion maneələrin cərrahi olaraq aradan qaldırılmasıdır.
Açıq reduksiyada əsas məqsədlər aşağıdakılardır.

1. 
   Yerində olmayan budun başının asetabulunun içərisinə yerləşdirilməsi.
   
2. 
   Reduksiya zamanı budun başının və asetabulum qığırdaqlarının xəsarət almaması, qan dövranının pozulmaması.
   
3. 
   Reduksiya sonrası yerindən çıxmanın qarşısının alınması.
   
4. 
   Bud-çanaq oynağının sonrakı normal inkişafını təmin etməkdir.
   

Biz Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Travmatologiya və Ortopediya İnstitutunun poliklinika şöbəsində konservativ müalicə olunaraq və çıxığın yerinə salınması mümkün olmayan 12 xəstənin açıq üsulla budun başının yerinə salınması nəticələrini təqdim edirik. Xəstələrin yaşı 9 ay - 23 ay olmuşdur. 12 xəstədən 8-i qız, 4-ü oğlan olmuşdur. Sol bud-çanaq oynağında açıq yerinə salınma 6 xəstədə, sağ bud-çanaq oynağında da 6 xəstədə açıq yerinə salınma əməliyyatı aparılmışdır. 12 xəstənin hamısında çıxıqların əvvəl konservativ üsulla qapalı yerinə salınmasına cəhd olunmuşdur. Bu xəstələrin hər birinin ilkin olaraq bud-çanaq oynaqlarının düz və abduksiya - iç rotasiya vəziyyətlərində rentgenoqrammaları dəyərləndirilmişdir.
12 xəstədən 4-də artroqrafiya aparılmışdır. Artroqrafıyada məqsəd bud sümüyü başının vəziyyətini, oynaq kapsulunun formasını və sirkə kasasının dolu olub olmamasını aydınlaşdırmaq olmuşdur [6, 7]. Bud-çanaq artroqrafıyası ümumi anesteziya altında icra olunmuşdur (şək. 1, 2, 3).

Şəkil 1. Xəstə 1 yaş 2 aylıq, Şəkil 2. Artroqrafiya, Şəkil 3. Açıq yerinə salınmadan
Artroqrafiyadan öncəki “qum saatı” tipli sonrakı rentgenoqramması.
rentgenoqramma. oynaq kapsulası.
Xəstələrin ümumi anesteziya altında bud-çanaq oynağına lateral kəsiklə giriş edildi. Oynaq kapsulası açılaraq budun başının qalınlaşmış bağı və həmçinin asetabulumun içərisindəki yumşaq toxumalar xaric edildi. Oynaq kapsulası ətraf toxumalardan sərbəstləşdirildi. Budun başı asetabuluma salındıqdan sonra dublikat əməliyyatların 5-də içəri qatlanmış limbusa və transvers liqamenə müdaxiləyə ehtiyac olmuşdur.
Əməliyyat gedişində qanaxmanın miqdarı çox az olmuşdur – 10-15.Cərrahi əməliyyat stolu üstündə xəstələrə koksit gips sarğısı qoyulmuşdur. Gips sarğısı xəstələrdə 6 həftə saxlanılmışdır. Gips sarğısı açıldıqdan sonra xəstələrin hər birinə plastik abduksion şina bağlanmışdır. Şinanın orta saxlanma müddəti 12-16 həftə olmuşdur.
Cədvəl 1.
Əməliyyat öncəsi və əməliyyat sonrası etaplarda asetabulyar indeksin
göstəriciləri.

№