|
Email: borukeev83@mail.ru
Рецензент: Руководитель отдела травматологии НИИТО профессор Г.С.Джанбахышов.
Поступила в редакцию 30.09.2016 г.
SÜMÜK ŞİŞLƏRİ VƏ DİSPLAZİYALARININ CƏRRAHİ MÜALİCƏSİ
ONKOORTOPEDİK XƏSTƏLƏRDƏ İRİ OYNAQLARIN ENDOPROTEZLƏŞDİRİLMƏSİ VƏ FUNKSİONAL NƏTİCƏLƏR
Ə.T.Əmiraslanov, E.E.İbrahimov, A.Ə.Əmiraslanov, Ş.D.Tağıyev
Azərbaycan Tibb Universitetinin Onkologiya kafedrası, Bakı
Açar sözlər: sümük şişləri, endoprotezləşdirmə, funksional nəticələr.
Ключевые слова: костные опухоли, эндопротезирование, функциональные результаты.
Key words: bone tumors, endoprosthesis, functional results.
Birincili sümük şişlərinin müalicəsi müasir onkologiyanın ən çətin və aktual problemlərindən biri olaraq qalmaqdadır. Bu şişlər əsasən uşaq, yeniyetmə, gənc yaşlarda inkişaf edərək, yüksək bədxassəliliyi, hematogen metastazların erkən meydana çıxması və proqnozun pis olması ilə fərqlənir [1].
Hazırki dövrdə sümük sarkomalarının müalicəsində cərrahi, kimyəvi dərman, şüa, kombinəedilmiş və kompleks müalicə metodları tətbiq olunur. Son zamanlara qədər birincili bədxassəli sümük şişlərinin müalicəsində şikəstedici əməliyyatlara üstünlük verilirdisə, hazırki dövrdə kimyəvi dərman terapiyasının, müasir diaqnostika üsullarının imkanları, müxtəlif sümük transplantatları və endoprotezlərin praktikaya daxil olması orqansaxlayıcı əməliyyatlara olan göstərişlərin artması ilə nəticələnmişdir [4].
Müasir onkoloji ortopediyada bədxassəli sümük şişlərinin cərrahi müalicəsində orqansaxlayıcı əməliyyatlardan endoprotezləşdirməyə üstünlük verilir. Bu müalicə üsulu onkoloji xəstələrin həyat keyfiyyətini, şiş əleyhinə müalicənin funksional və psixoloji nəticələrini yaxşılaşdırmaqla yanaşı, xəstəliyin proqnozunu pisləşdirmir [3].
Sümüklərin postrezeksion defektlərinin bərpasına dair ilk məlumatlar XIX əsrin sonlarına aiddir. 1883-cü ildə Y. Penskiy heyvanlar üzərində oynaq köçürməsi əməliyyatı icra etmişdir. 1900-cü ildə Titse mil sümüyünün distal nahiyyəsinin nəhənghüceyrəli şişinə görə aparılan əməliyyat zamanı defekti baş barmağın əsas falanqası hesabına bərpa etmişdir. 1938-ci ildə A. Moor bud sümüyünün birincili şişinə görə sümüyün distal rezeksiyasını icra etmiş və defekti hazırladığı endoprotezlə əvəz etmişdir. 1940-cı ildə isə bud sümüyünün burmaarası nahiyyəsinin şişinə görə bud sümüyünün proksimal rezeksiyası və metal endoprotezlə defektin plastikasını həyata keçirmişdir. Bununla da ortopediya və onkologiyada sümük və oynaqların endoprotezləşdirilməsi əsri başlamışdır. Ötən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq bu sahədə böyük uğurlar əldə olunmuşdur. Praktikada müxtəlif növ endoprotezlərin (Sivaş, Zimmer, Biomet, Poldi, Link və s.) tətbiqi sayəsində həm böyük defektlərin bərpası, həm də şişlə zədələnmiş ətrafın və onun funksiyasının bərpası mümkün olmuşdur.
Klinik praktikaya şiş əleyhinə yeni effektiv dərman preparatlarının daxil olması xəstələrin ömrünü uzadaraq, onların həyat keyfiyyəti problemini daha da aktuallaşdırmışdır. Buna görə də, onkoloji xəstələrdə iri oynaq və sümüklərin endoprotezləşdirilməsinin şiş əleyhinə müalicənin funksional və psixoloji nəticələrinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş xüsusi perspektivləri vardır. Onkologiyanın əsas prinsiplərindən olan ablastikaya riəayət etmək, cərrahi texnikanın, endoprotezlərin dizaynının təkmilləşdirilməsi və şiş əleyhinə daha effektli preparatların tətbiqi yaxın gələcəkdə endoprotezləşdirməyə olan gösrərişlərin daha da genişlənməsinə və qənaətbəxş nəticələrin alınmasına səbəb olacaqdır [2].
Müasir dövrdə onkoloji xəstələrdə sümük və oynaqların endoprotezləşdirilməsinə cəmi bir neçə mütləq əks-göstəriş müəyyən edilir. Bunlar: cərrahi müdaxilə olacaq sahədə irinli infeksiya, osteomiyelit, sümük vərəmi və yanaşı gedən ağır somatik patologiyadır. Əksər müəlliflərin qeyd etdikləri digər mütləq əks-göstərişləri son zamanlar nisbi hesab etmək olar [4]:
1. Şiş prosesinə magistral damarların cəlb olunması, belə ki, əməliyyat zamanı onlar damar protezləri ilə əvəz edilə bilər; 2. patoloji sınıqlar; 3. biopsiya yerinin düzgün seçilməməsi və ya onun aparılma texnikasının pozulması; 4. ətraf funksiyasının pozulmasına səbəb olan yumşaq toxumaların geniş sahədə zədələnməsi.
Ötən əsrin 80-ci illərində modul endoprotezlər praktikaya daxil olraq, onko-ortopediyada əsl inqilaba səbəb olmuşdur. Fərdi endoprotezlərdən fərqli olaraq, modul endoprotezlər fərdi qaydada hazırlanmır; əməliyyat zamanı defektin ölçülərinə uyğun şablon hissələrdən ibarət immitasion endoprotez və onun əsasında modul endoprotez yığılır. Bundan əlavə, fərdi endoprotezlərin hazırlanması müəyyən qədər vaxt tələb edirdisə, modul endoprotezlərin müxtəlif ölçülü hazır hissələri olur və onlar əməliyyat zamanı defektin ölçülərinə uyğun seçilir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
