Ayupova M. Yu

Murakkab gapni shakllantirish. 
(Ergashgan va bog’langan qo’shma gap) 
Bolalar uyushiq bo’lakli sodda gaplarni to’g’ri tuzishni o’rganganlaridan so‘ng trli ko’rinishdagi 
murakkab gaplarni tuzishga etish tavsiya qilinadi. Murakkab gap ustida olib boriluvchi logopedik ish 
bog’langan qo’shma gapdan boshlanadi, so’ng ergashgan qo’shma gapga o’tiladi. 
Bolalarni murakkab gapni sintaktik va grammatik jihatdan to’g’ri tuzishga o’rgatish jarayonidan 
nutqning savol-javob shaklidan foydalanish qulaydir. Shu sababli ishning dastlabki bosqichlarida 
bolalardan faqat qo’yilgan savolga javob bo’luvchi murakkab gapning ikkinchi qismini talaffuz qilish 
talab qilinadi. (Logoped: «Nima uchun ayiqcha xafa bo’lib o’tiribdi» Bola: «Chunki, u toliqqan») 
Keyinchalik murakkab gap butunligicha to’liq talaffuz qilinadi. Bugun gapning sintaktik va 
grammatik jihatdan to’g’ri tuzilganligini kuzatib borish muxim. Chunki ergashgan gapda byuolalar 
gox bog’lovchining ikkinchi qismini, goh egani tushirib qoldiradilar. 
Logopedik ish yakuni 
 
Beshinchi bosqich oxiriga kelib bolalar grammatik jihatdan to’g’ri so’zlashuv nutqini 
egallashlari zarur. Biroq ularning mukammal nutqida ayrim leksik, grammatik, fonetik noaniqliklar 
uchrashi mumkin. Bularni bartaraf etish o’qitishning keyingi jarayonlarida amalga oshiriladi. 
Tayanch so’zlar: 
1.
Amorf – (grekcha amorhos) – turlanmaydigan so’zlar 
2.
Affekt – (lat.affectus – holat) – his-hayajonning kuchli qo’zg’alishi, emotsional holat. 
3.
Affektiv nutq – his-hayajonli nutq. 
4.
Dizontogenez – organizm individual rivojlanishining buzilishi. Bu atama ko’pincha ona 
qornidagi davr (embrional davr) yoki go’daklik davridagi buzilishlarni ifodalashda qo’llaniladi. 
5.
Ensefalopatiya – bosh miya to’qimasida distrofik o’zgarishlar yuzaga kelishi bilan o’tadigan 
kasalliklar. 

---