Ayupova M. Yu. Logopediya toshkent 2007

Tekshirish uchun savol va topshiriqlar:

1. 
   Alaliya nutq buzilishiga ta’rif bering.
   
2. 
   Alaliyani keltirib chiqaruvchi sabablarni ayting.
   
3. 
   Alaliyaning qanday shakllari bor?
   
4. 
   Motor alaliyani yoritib bering.
   
5. 
   Sensor alaliyani yoritib bering.
   
6. 
   Alaliyaning tasnifini yoritib bering.
   
7. 
   Alaliyali bolalar nutqini tekshirish bo‘yicha qanday ishlar olib boriladi?
   
8. 
   Alaliyani o‘rganishning asosiy aspektlari bo‘yicha mualliflar ishlarini aytib bering.
   
9. 
   Alaliyali bolalar bilan kar bolalarga qiyosiy tavsif bering.
   
10. 
    Alaliya va dizartriya nutq kamchiligidagi artikulyatsion apparat harakatidagi kamchiliklarni qiyoslang.
    
11. 
    Motor alaliyani bartaraf etishdagi logopedik ish tizimini yoritib bering.
    
12. 
    Sensor alaliyani bartaraf etishdagi logopedik ish tizimini yoritib bering.
    
13. 
    Sensor alaliyali bolalarning nutqiy va psixologo-pedagogik xususiyatlarining o‘ziga xosligini yoriting.
    
14. 
    Alaliyali bolalarni savodga o‘rgatishda namoyon bo‘ladigan qiyinchiliklarning o‘ziga xosligini yoritib bering.
    
15. 
    Alaliyali bolalarda nutq faolligini rivojlantirish uchun o‘yin mashqlarini tanlang. Logopedik ishning turli bosqichlarida undan foydalanish imkoniyatlarini ko‘rsating.
    
16. 
    Maxsus muassasalarga borganda alaliyali bolalar nutqini barcha mashғulotlarda kuzating va tahlil qiling.
    

Tayanch so‘zlar

1. 
   Alaliya (grekcha a – inkor qilish, lalia – nutq so‘zlaridan) – embrional, ilk rivojlanish davrida bolaning bosh miya po‘stlog‘idagi nutq zonasining organik jarohatlanish natijasida nutqning rivojlanmay qolishi.
   
2. 
   Adekvat (lotin. Adaequatus – tenglashtirmoq) – tamoman munosib tenglashmoq.
   
3. 
   Afferent – nerv tizimining tashqi va ichki muhim taassurotlaridan olingan ma’lumotlarni markazga yetkazuvchi tolalari tizimi.
   
4. 
   Verbal parafaziya (para – grek. Phasis – nutq) – so‘zlarni boshqa so‘zlarga almashtirishda namoyon bo‘ladigan nutq buzilishi.
   
5. 
   Gnozis (grek. Gnosis – bilish) – predmetlarni, hodisa-voqealarni, ularning ma’no-mazmunini, mohiyatini bilish.
   
6. 
   Gipenakuziya – atrofdagilar uchun befarq bo‘lgan tovushlarga sezgirlikning oshishi.
   
7. 
   Disfaziya (dis – grek. phasis – nutq) – kelib chiqishga ko‘ra turlicha bo‘lgan bercha nutq kamchiliklarning umumiy nomi.
   
8. 
   Kinesteziya (kin. – grek. aesthesis – sezgi) – odam gavda qismlarining turli holatda bo‘lishi yoki ular harakatinig fazoda joylanishini sezish. Bu hissiyotning kelib chiqishida ichki retseptorlar (teri, ko‘ruv va vestubulyar) ishtirok etadi.
   
9. 
   Korrelyatsiya (lotin. Correlatio – o‘zaro munosabat) – o‘zaro munosabat, birbiriga bog‘liqlik (predmetlarni, organlarni, tushunchalarni).
   
10. 
    Lateralizatsiya – juft organlarning o‘ng yoki chap tomonning ustunligi.
    
11. 
    Logorreya (logo – grek. rhoia oqim, jarayon) – to‘xtovsiz so‘zlar oqimi, ko‘pincha keraksiz alohida so‘zlar to‘plamidan iborat bo‘ladi.
    
12. 
    Negativizm (lotin. Negativus inkor etilgan) – ba’zi bir psixik kasallikning bir simptomi.
    
13. 
    Parafaziya (para – grek. phasis – nutq) – nutq buzilishi, qaysiki bunda alohida tovush yoki so‘z noto‘g‘ri qo‘llaniladi.
    
14. 
    Praksis – maqsadga yo‘naltirilgan avtomatlashgan harakat aktlarini bajarish qobiliyati. 15. Tavtolgiya (grek. tautologia, tauto so‘zindan – logos – so‘z) – maxsus yoki ehtiyotsizkorlik bilan so‘z birikmasi, jumlalar tarkibida so‘zlardan foydalanish, asosan bir o‘zakli hamda ma’nosi ifoda etilgan va bir xil tovushlarni qaytarish.
    

16. Eliziya – so‘z qismlaridagi tovushlarni tushirib qoldirish.