Ayev В. Ch., ndKirish «inson resurslari iqtisodiyoti» fanining predmeti va mazmuni L l. Inson resurslari to‘g’risida tushuncha

V BOB

MEHNAT RESURSLARI BALANSINING MOHIYATI VAUNI TUZISH TARTIBI15

4.1. Mehnat resurslari balansini tuzishning ahamiyati

Bozor munosabatlari sharoitida inson resurslarining ish bilan bandligini ta’minlash muammolari keskinlashadi. Iqtisodiyoti o‘tish davrida bolgan, ortiqcha ishchi kuchining bo‘shatilishiga va faol ish qidirayotgan shaxslar sonining ko‘payishiga olib keladigan tarkibiy o'zgarishlarni amalga oshirayotgan mamlakatlarda bu muammolar yanada dolzarb bo‘lib bormoqa (7).

Shu munosabat bilan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I A. Karimov ta ’kidlaganidek, «...ishlashni xohlovchilarning hammasini ish bilan ta’minlabgina qolmasdan, eng maqbul ijtimoiy yo‘naltirilgan ish bilan bandlikni vujudga keltirish uchun zarur sharoitlar yaratish maqsadida mukammal mehnat bozorini shakllantirish, ishga joylashishga muhtoj shaxslarni toia hisobga olish g’oyat muhim ahamiyat kasb etadi»16.

Ushbu muammolarni qal qilishda inson resurslami shakllantirish та taqsimlashning ishga joylashish borasidagi real ehtiyojni aniqlash imkonini beradigan balans uslubidan foydalanib, inson resurslari bandligini qisobga olishni takomillashtirish muhim

ahamiyatga ega. 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 31 yanvardagi 42-sonli «Aholini ish bilan bandligini hisobga olish tizimini takomillashtirish to‘g’risida»gi maxsus Qarori qabul qilindi. Ushbu Qarorda oliy va o‘rta mahsus ta’lim muassasaiarida mehnat resurslari balansini tuzish hamda ishga joylashishga muhtoj shaxslarni aniqlash uslubiyatini o'rganish nazarda tutilgan.

Mehnat resurslari balansi mehnat resurslari soni va tarkibini, ularning iqtisodiyot sohalari va tarmoqlaridagi bandlik darajasini tavsiflaydi. Mehnat resurslari balansi hisobot va prognoz balansga bo‘linadi. Hisobot balansda resurslarining ma’lum muddatdagi haqiqatdagi holati aks ettiriladi. Prognoz balansda esa mehnat resurslaridan foydalanish holati tahjil qilinib, ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanish vazifalarini hisobga olgan holda tuziladi.

Mehnat resurslari balansi ikki qismdan - resurslar va taqsimlash qismlaridan iborat bo‘lgan ko‘rsatkichlar tizimidir. Birinclii qism mavjud mehnat resurslarini hamda ularni shakllantirish manbalarini ko‘rsatadi. Ikkinchi qism - mehnat resurslarining iqtisodiy faol, ya’ni ish bilan band bo'Igan va band bo'lmagan, ishga joylashishga muhtojlarga hamda iqtisodiy faoliyatni amalga oshirayotganlar toifasiga kiritilishi mumkin bo‘lmagan shaxslarni o‘z ichiga oluvchi iqtisodiy nofaol shaxslarga taqsimlanishini ko'rsatadi.

15 Мехматрссурсларпбалансшшту.шшва nuira жойлашшшамухтожшахсларннашгилашбуйнчаукув-услубннкулланма. Т.:2002.

иКаримовИ.А.Узбекистан XXI ;!(■[) бусагаспдахавфспзлнккатахдид, баркарорлнкшартлармванцтнсодметка<|юлатлари. Узбекистон, Т.: 1997. 326-бет. 57