Axmadqulov Zokirjon Farxodjon-o’g’li

Donadorlangan ammofos. O’g’it sifatida ishlatiladigan donadorlangan diammofos apatit konsentrati, Qoratog’, Qizilqum va Pribaltika fosforitlari asosida hosil qilingan Ekstraksion fosfat kislotadan olinadi. Mahsulot tarkibida muvofiq ravishda: 48; 41; 48% P₂O_5o’zl., 43-45,5; 32; 41% P₂O_5s.e. va 18; 13,5; 13% N bo’ladi.
Uni ishlab chiqarish sxemasi kristall mahsulot olish uchun yuqorida bayon etilganidek, ammo ammoniylashning ikkinchi bosqichi saturatorda emas, balki ammoniylashtiruvchi donadorlagich (AD) da amalga oshiriladi. Boshlang’ich kislota (32-38% P₂O₅) saturatorlarda ammiak bilan NH₃:H₃PO₄  1,3:1,4 molyar nisbatigacha neytrallangan bo’lsa, AD jihozida esa 1,71.8 gacha amalga oshiriladi. Suspenziya AD jihoziga 70-75°C haroratda, retur esa 50^OC haroratda beriladi va returning takroriyligi 3-4 martani tashkil qiladi. Materialning AD dan o’tish davri 6-8 minutni tashkil etadi. Donachalarni quritishda uning haroratini 72-75°C dan (to’g’ri yo’nalishda beriladigan o’txona gazlarining haroratini 200°C dan) oshirmaslik kerak. Tayyor mahsulot 25-27°C gacha sovutiladi.
1.5. Ammofos ishlab chiqarish jarayoning texnologik hisoblari, moddiy va issiqlik balanslari.
Ammoniylashtiruvchi donadorlagich sxemasi bo’yicha ammofos ishlab chiqarish moddiy balansi keltirilgan. Moddiy balansni tuzishda quyidagi kattaliklar olindi: neytrallagichdagi NH₃:H₃PO₄ nisbati – 0,7; neytrallagich, ammoniylash donadorlagichlardan yo’qotiladigan umumiy namlik, boshlang’ich fosfat kislotadagi 1 t P₂O₅ hisobiga – 480 kg; jarayon retur soni – 4.
Baland mo’rili quvurda hosil bo’ladigan va absorbtsiya tizimiga qaytariladigan kondensat absorbtsiya tizimida bug’lanadigan suv miqdoriga teng deb olinganligi sababli moddiy balans tuzishda e’tiborga olinmadi.



16-rasm. Ammofos ishlab chiqarish moddiy balansi
Fosfat kislotaning bir qismi to’g’ridan-to’g’ri neytrallagichga emas, balki absorbtsiya tizimiga, u yerdan neytrallagichga yuboriladi, bu moddiy balansda aks ettirilmagan.
Boshlang’ich fosfat kislota tarkibida 52% P₂O₅, 7% qo’shimchalar, 21% suv; ammiak tarkibida esa 99,9% NH₃ bo’ladi. Neytrallagichga gaz holatidagi ammiak, ammoniylashtirgich-donadorlagichga esa suyuq ammiak beriladi.
2-jadval