Axloqning kelib chiqishi va axloqiy fikrlar taraqqiyoti. Axloqning kelib chiqishi

. Murakkab mulohazalar, ularning tarkibi va turlari.

Murakkab hukmlar. Hukm terminlari birdan ortiq bo‘lsa, murakkab hukm deb ataladi.

Murakkab hukmlar «va», «yoki», «agar... unda» kabi mantiqiy bog‘lamalar, inkor qilish va

modal terminlarni qo‘llash orqali ikki va undan ortiq oddiy hukmlarning o‘zaro birikishidan

hosil bo‘ladi. Mantiqiy bog‘lovchining mazmuniga ko‘ra murakkab hukmlarning quyidagi asosiy

turlarini farq qilish mumkin: birlashtiruvchi, ayiruvchi, shartli, ekvivalent.

Birlashtiruvchi (kon’yunktiv) hukmlar ikki va undan ortiq oddiy hukmlarning «va»,

«ham», «hamda» kabi mantiqiy bog‘lovchilar vositasida birikishidan hosil bo‘ladi. Masalan,

1.Qo‘ng‘iroq chalindi va dars boshlandi. 2. A. Navoiy shoir va davlat arbobi bo‘lgan.

3.Muhammad Xorazmiy va Ahmad Farg‘oniylar matematika fanining rivojlanishiga katta hissa

qo‘shganlar.

O‘zbek tilida birlashtiruvchi hukmlar «ammo», «lekin», «biroq» kabi bog‘lovchilar va

bog‘lovchilarsiz ohang vositasida ham tuziladi. Mantiqiy bog‘lamalar kon’yunksiya belgisi «(»

orqali ifodalanadi. Formulasi: r(q.

Ayiruvchi (diz’yunktiv) hukm deb «yo», «yoki», «yoxud» mantiqiy bog‘lovchilar

vositasida bog‘langan oddiy hukmlarga aytiladi. Bu bog‘lovchilar ikki oddiy hukm, bir qancha

predikatlar. yoki bir qancha sub’ektlarni bir-biridan ayirib turadi. Masalan, «Qodirov falsafa yoki

sotsiologiya yoki psixologiya bo‘limida o‘qiydi». Konsertda birinchi yoki ikkinchi kurs

talabalari qatnashadilar. Ayiruvchi bog‘lamalar «V» – diz’yunksiya belgisi orqali ifodalanadi.

Ayiruvchi (diz’yunktiv) hukmlar oddiy yoki qat’iy turlarga bo‘linadi.

SHartli (implikativ) hukm ikki oddiy hukmning «agar... unda» mantiqiy bog‘lovchi

orqali birikishidan tashkil topadi .

43.