“Axborot tizimlari va texnologiyalari” kafedrasi

«_____» ___________ 201__yil           Taqrizchi: ___________

   ________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

5 

 

 

                                        MUNDARIJA 

 

KIRISH…………………………………………………………………..7 

 

I. DELPHI  DASTURLASH  HAQIDA………………………………. 8  

 

  1.1. DELPHI  GRAFIK  IMKONYATLARI……………………………9 

 

  1.2CHIZISH  SOHASI………………………………………………….11  

 

II. MATNNI CHIQARISH……………………………………………..12 

 

   2.1 QALAM  MO’YQALAM………………………………………......13 

 

    2.2.GRAFIK  PRIMITIVLARNI  CHIZISH  USULLARI…………….15 

         

 XULOSA ………………………………………………………………28 

 

ADABIYOTLAR RO’YXATI…………………………………………29                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                               K I R I SH 

Kompyuter dunyosida  ko'plab  dasturlash tillari  mavjud.  Bir xil  turdagi ishni 

bajaradigan  dasturlarni  Basic,  Pascal,  Ci  kabi  tillarda  yozish  mumkin.  Lekin, 

qaysi  dasturlash  tili  yaxshi?  Bu  savolga  javob  berish  oddiy  emas.  Biroq  shuni 

ishonch  bilan  aytish  mumkinki,  Pascal  tili  boshqa  tillarga  qaraganda  dastur 

tuzishni o'rganish uchun ancha qulay til bo'lib hisoblanadi. 

---

 

6 

Pascal  tili  Shvetsariyalik  olim  N.Virt  tomonidan  yaratilib,  keyinchalik 

Borland  korporatsiyasi  tomonidan  rivojlantirildi.  Bu  til  rivojlantirilib  Turbo 

Pascal,  Borland  Pascal  va  keyinchalik  esa  Object  Pascal  nomini  oldi.  Hozirgi 

kunda  Object  Pascal  tili  asosi  bo'lgan  Windows  muhitida  ishlovchi  Delphi 

dasturlash vositasida murakkab professional dasturlari ishlab chiqilmoqda. 

Kompyuterda  dasturlash  oxirgi  yillarda  juda  tez  rivojlanib,  dastur  tuzishga 

qiziquvchilar  soni  oshib  bormoqda.  10—15  yil  oldin  o'z  dasturlarini  Windows 

muhitida yaratish ko'pgina dasturchilarning orzusi edi. Delphi dasturlash vositasining 

yaratilishi  esa  nafaqat  professional  dasturchilar,  balki  oddiy  dastur  tuzuvchilar 

uchun ham keng yo'l ochib berdi. 

Ushbu  qo'llanma  Pascal  tilining  asosiy  operatorlari  va  Delphi  dasturlash  vositasida 

dasturlar yaratish texnologiyalarini o'z ichiga olgan. 

Qo'llanma  to'qqizta  bo'limdan  iborat.  Har  bir  bo'limda  nazariy  ma'lumotlar 

va  mavzuga  doir  misollar  keltirilgan.  Birinchi  bo'limda  algoritm,  dasturlash  til 

elementlari  va  uning  standart  funksiyalari  keltirilgan.  Ikkinchi  bo'limda 

operatorlar,  protseduralar  va  funksiyalar  haqida  ma'lumotlar  berilgan.  Uchinchi 

bo'limda  Delphi  dasturlash  vositasining  oyna  elementlari,  sinf  va  obyektlar 

haqida  tushunchalari  berilgan.  To'rtinchi  bo'limda  Delphi  dasturlash  vositasi 

komponen-talarida  ishlash  texnologiyalari  keltirilgan  va  har  bir  mavzuga  doir 

misollar keltirilib, ularni bajarish tartibi berilgan. 

Beshinchi  bo'limda  Delphi  dasturlash  vositasining  grafik  va  multimedia 

imkoniyatlari  yoritilgan.  Oltinchi  va  yettinchi  bo'limphi  dasturlash 

vositasining  qo'shimcha  imkoniyatlari  va  komponentalari  haqida  ma'lumotlar 

berilgan. Sakkiz va to'qqizinchi bo'limlarda MBni yaratish texnologiyalari keltirilgan. 

Qo'llanmada asosiy e'tibor dasturlar tuzish usullariga qaratilgan bo'lib, keltirilgan 

materiallar ketma-ket berilgan, uning yordamida o'quvchi kompyuterda tez mustaqil 

holda  dastur  tuzish  imkoniga  ega  bo'ladi  va  zamonaviy  vizual  dasturlash 

texnologiyalari bilan tanishadi. 

Qo'llanmada ko'rsatilgan dasturlash texnologiyalari bo'yicha dastur tuzishga harakat 

qilib  ko'ring.  Natijada,  siz  juda  oson  yo'llar  bilan  dastur  tuzish  mumkin  ekanligiga 

ishonch  hosil  qilasiz.  O'ylaymizki,  qo'llanma  bilan  tanishgan  kasb-hunar  kollejlari  va 

Oliy o'quv yurtlari talabalari, magistrlari va aspirantlari kompyuterda Delphi dasturlash 

vositasida o'z dasturlarini yaratishga kirishadi.