Axborot tizimlari

11.4. Elektron tijorat va elektron to’lov tizimi
Elektron savdo- sotiqning yaratilishiga 1970 yilda AQSH da ma’lumotlarni 
kompyuter tarmoqlarida elektron ko’rinishda - EDI(Electronic Data Exchange) va 
banklar orasida pullarni elektron almashishning paydo bo’lishi asos bo’ldi.
Internetni rivojlanishi xamma savdo- sotiq bilan shug’ullanadigan firmalarning 
hamda mijozlarning bu texnologiyaga bulgan qiziqishi tezda ortdi. Internet sub’ekt 
darajasida elektron savdo-sotiqni rivojlanishiga olib keldi. Kichik korxonalar va 
shaxslar, o’zlarining tijorat kelishuvlari va boshqa turdagi operatsiyalarini elektron 
rejimda, yaьni aniq vaqt (on-line) rejimida – pul almashtirish bankomatining ishlash 
rejimida olib borishadi. Bankomat bilan prossing markaz o’rtasida bo’ladigan
hamma operatsiyalar va xisob raqamlar bo’yicha tranzaktsiyalar real vaqt birligida 
amalga oshiriladi. 
Elektron savdo- sotiq asosida yangi savdo- sotiq korxonalarini –elektron 
dukonlarni yaratmoqda, rakobatning kattaligi sababli ularda yangi turdagi xizmatlar 
va tovarlar paydo bo’lmoqda.
Elektron savdo- sotiq asosiy momenti bo’lib tovarlarni Internetda aylanishi 
xisoblanadi. 
Tovarning aylanishi , uni sotishga muljallangan tuliq kompleks tadbirlar asosida 
amalga oshirilishi lozim. Ular axborotni ishlab chiqish va ishlatish, reklama 
tadbirlari va shunga o’xshash tadbirlardir. 
Tovarning Internetda aylanishining quyidagi usullari bor 

Bannerlar orqali reklama 

Offlayn reklama 

Qidiruv tizimlariga va kataloglarga ro’yxatga o’tish orqali reklama 
Bannerlar orqali reklama. Banner (inglizcha banner – katta xarflar bilan yozilgan 
sarlavxa) reklama beruvchining WEB-saxifasi bilan giperssilka orqali bog’langan 

---

153 
aniq ko’rinishga ega rasmdir.
Bannerlarning qo’yidagi o’lchovlari keng 
tarqalgan: 468x60, 400x50, 88x31.