Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

dlch.miem.edu.ru/:  Moskva  davlat  elektronika  va  matematika 
instituti masofaviy ta‟lim tizimi. Turli dasturlar bo„yicha mutaxassislarni 
tayyorlash 
va 
qayta 
tayyorlash 
va 
Amerika 
va 
Avstraliya 
universitetlarida  o„qitish  bilan  shug„ullanib  keladi.  Har  bir  o„qitish 
yo„nalishi bo„yicha server sahifalarida annotatsiya va qisqacha mazmun, 
o„quv rejasi va qabul qilish shartlari, o„qish narxi haqida axborot taqdim 
etiladi. 
Axborot texnologiyalari internet universiteti 
http://www.intuit.ru/:  Rossiya  davlatining  axborot  texnologiyalari 
bo„yicha virtual universiteti, 270 dan ortiq o„quv kurslariga ega. Malaka 
oshirish  va  oliy  ma‟lumot  olish  bo„yicha  taxsil  olish  mumkin.  Oliy 
ta‟lim muassasasi sifatida davlar ro„yxatidan o„tkazilgan. 
12. Elektron tijorat tizimlari 
Elektron tijorat haqida umumiy ma’lumot 
XX  asrning  90-yillari  o„rtasidan  boshlab  butun  dunyoda  on-line 
savdo  sohasida  o„sishning  faollashganligi  kuzatilmoqda.  Kompyuter 
qurilmalari  ishlab  chiquvchi  katta  kompaniyalardan  so„ng,  tarmoqqa 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
131 
 
an‟anaviy  mahsulotlar  bilan  savdo  qiluvchilar  ham  kira  boshladilar. 
Ko„plab  kitob  magazinlari,  kompakt-disk  va  videokasseta  magazinlari 
paydo  bo„ldi.  Hozirda  har  qanday  tovarni  tarmoq  orqali  sotib  olish 
mumkin. 
Elektron  tijorat  (e-commerce)  –  bu  elektron  yo„l  bilan  tijorat 
jarayonlarini  tezlashtirishdir.  Bu  holda  axborot,  har  bir  bosqichda 
qog„ozli  nusxasini  yaratishni  chetlab  o„tgan  holda,  axborot  qabul 
qiluvchiga yuboriladi. 
«Elektron  tijorat»  termini  o„zida  ko„plab  turli  texnologiyalarni 
birlashtiradi,  shu  jumaladan  –  EDI  (Electronic  Data  Interchange  – 
ma’luotlar bilan elektron almashish), elektron pochta, Internet, Intranet 
(korxona  doirasida  axborot  almashish),  Ekstranet  (tashqi  olam  bilan 
axborot  almashish).  Shunday  qilib,  elektron  tijoratni  Internet  orqali 
tijorat yuritish deb tavsiflash mumkin. 
Elektron  tijorat  tizimlarini  ikki  sinfga  bo„lish  mumkin:  chakana 
savdoni  tashkillashtirish  uchun  tizimlar  va  ishbilarmon  hamkorlar  bilan 
aloqalar uchun tizimlar. 
Elektron  tijorat  tushunchasi  nafaqat  Internetga  yo„naltirilgan 
tizimlar,  shu  bilan  birga  boshqa  kommunikatsion  muhitlardan 
foydalanuvchi  «elektron  magazinlar»  –  BBS,  VAN  va  boshqalar  uchun 
ham o„rinlidir. Shu bilan birga, WWWdagi axborotlarni qo„llovchi, ammo 
ma‟lumotlar  almashish  uchun  faks,  telefon  va  boshqa  vositalardan 
foydalanuvchi  sotish  jarayonlari  qisman  elektron  tijorat  tizimiga 
kiritilishi mumkin. 
WWW  elektron  tijoratning  asosi  bo„lishiga  qaramay,  bir  qator 
tizimlarda  boshqa  kommunikatsion  imkoniyatlardan  foydalaniladi. 
Masalan,  mahsulot  parametrlarini  aniqlash  yoki  buyurtmani  hisobga 
olish  uchun  ma‟lumotllar  sotuvchiga  elektron  pochta  orqali  jo„natilishi 
mumkin. 
Qanday  axborotni  elektron  ko„rinishda  uzatish  mumkin? 
Kompyuterda yaratish mumkin bo„lgan har qanday axborotni. Masalan, 
matnli  fayllar,  elektron  jadvallar,  berilganlar  bazasi,  rasmlar,  axborot 
so„rovlari, prays-varaqalar, multimedia ma‟lumotlari va boshqalar.