Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Masofaviy  ta’lim  –  talabaning  mustaqil  o„qishiga  asoslangan,  yangi 
ta‟lim  berish  jarayoni.  O„qitish  muhiti  asosan  o„quvchining 
o„qituvchidan  masofaviy  va  (yoki)  vaqt  bo„yicha  ajratilganligi  bilan 
xarakterlanadi. Shu bilan birga ular ixtiyoriy vaqtda telekommunikatsiya 
vositalari yordamida muloqot qilish imkoniyatiga ega. 
 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
127 
 
Masofadan o‘qitishning muhim jihatlari 
Masofadan  o„qitish  boshqa  o„qitish  shakllari  kabi  o„z 
xususiyatlariga  ega.  Bunday  xususiyatlardan  quyidagilarni  ko„rsatib 
o„tish mumkin: 
Moslashuvchanlik.  O„rganayotganlar,  asosan,  ma‟ruza,  seminar 
ko„rinishidagi  mashg„ulotlarda  qatnashmaydilar.  Har  kim  tanlangan 
mutaxassisligiga oid fan, kursni o„zlashtirish bo„yicha aynan unga zarur 
bo„lgan bilimlarni olgunga qadar o„qishi mumkin. 
Modullilik.  Masofadan  o„qitish  dasturi  asosiga  modullilik  printsipi 
qo„yilgan.  O„quvchi  tomonidan  o„zlashtirilgan  har  bir  alohida  fan  yoki 
fanlar  biror  fan  sohasi  bo„yicha  yaxlit  bir  tasavvurni  shakllantiradi.  Bu 
mustaqil  o„quv  kurslari  to„plamidan  individual  yoki  guruh  talablariga 
javob beruvchi o„quv rejasini shakllantirish imkonini beradi. 
Parallellik.  O„qitish  asosiy  faoliyatidan  ajralmagan  holda  olib 
borilishi mumkin, ya‟ni «ishlab chiqarishdan ajralmagan holda». 
Masofaviylik.  Samarali  bilim  olish  jarayoni  uchun  o„rganuvchining 
joylashgan  joyidan  ta‟lim  muassasasigacha  bo„lgan  masofa  to„siq 
bo„lmaydi (aloqaning sifatli ishlashi shartida). 
Asinxronlik. Asinxronlik deyilganda, o„qish jarayonida o„qituvchi va 
o„quvchi  vaqtga  bog„liq  bo„lmagan  holda  o„qitish  va  o„qish 
texnologiyasini  amalga  oshirishi  mumkinligi,  ya‟ni  har  biriga  qulay 
bo„lgan jadval va tezlik tushuniladi. 
Egallovchanlik.  Bu  ayrim  hollarda  «ommaviylik»  deb  ham  ataladi. 
Masofaviy  ta‟lim  tizimida  o„quvchilar  soni  kritik  parametr 
hisoblanmaydi.  Ular  ko„plab  o„quv  axborot  manbalariga  (elektron 
kutubxonalar,  berilganlar  bazalari)  kirishi  hamda  bir  biri  va  o„qituvchi 
bilan aloqa tarmog„i orqali yoki boshqa bog„lanish vositalari yordamida 
muloqot qilishlari mumkin. 
Rentabellik. Bu jihatda masofaviy ta‟limning iqtisodiy samaradorligi 
tushuniladi.  Chet  el  va  Rossiya  masofaviy  ta‟lim  tizimlari  shuni 
ko„rsatadiki,  ular  asosan  mavjud  o„quv  maydonlari  va  axborot 
texnologiyalari  texnik  vositalaridan  samarali  foydalanish  hisobiga 
taxminan  10-50  %  ga  arzon  hamda  yuqori  darajada  tartiblangan  o„quv 
materiallarini  taqdim  etishga,  katta  hajmli  (ko„p  sonli)  o„quvchilarga 
yo„naltirilgan  masofaviy  ta‟lim  texnologiyalarini  tadbiq  etishga 
yo„naltirilgan. 
O‘qituvchi. 
Bunda 
(tanishuv 
jarayonini 
koordinatsiyalash, 
o„qitilayotgan  kursni  tahrirlash,  maslahat  berish,  o„quv  loyihalariga 
rahbarlik va boshqa vazifalar) o„qituvchining yangi vazifasi haqida so„z 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
128 
 
yuritiladi (masofaviy ta‟limda – tyutor). O„rganuvchi bilan o„zaro aloqa 
asosan  asinxron,  pochta  yoki  aloqa  tizimi  orqali  amalga  oshiriladi. 
Bundan  tashqari  o„zaro  uchrashuvlar  (yuzma-  yuz)  ham  uyushtirilishi 
mumkin. 
Ta’lim  oluvchi.  Aniqrog„i,  ta‟lim  oluvchining  yangi  vazifasi, 
masofaviy  ta‟lim  tizimida  tinglovchi  deb  qaraladi.  Masofaviy  ta‟limga 
kirish  uchun  mehnatsevarlik,  o„z-o„zini  tashkillashtirish  va  ma‟lum  bir 
boshlang„ich bilim darajasi talab qilinadi. 
Yangi axborot texnologiyalari. Masofaviy ta‟lim tizimida yangi axborot 
texnologiyalari  (kompyuterlar,  audio-,  videotexnika,  telekommu-
nikatsiya tizimi va vositalari va h.k.) qo„llaniladi.