Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

Dasturiy vositalar
 
Axborot  texnologiyalarining  dasturiy  vositalarini  ikkita  katta 
guruhga bo„lish mumkin: asos va amaliy. 
Asos  dasturiy  vositalar  axborot  texnoloigiyalari  anjomiy  oqimiga 
tegishli va o„z ichiga quyidagilarni oladi: 
 
operatsion tizimlarlar; 
 
dasturlash tillari; 
 
dasturiy muhitlar; 
 
berilganlar bazasini boshqarish tizimlari 
(
BBBT
)
. 
Amaliy  dasturiy  vositalar  kompleks  masalalarni  yoki  turli  predmet 
sohalarida alohida masalalarni yechish uchun mo„ljallangan. 
Operatsion tizimlar 
EHM
 manbalari va bu manbalar foydalanayotgan 
jarayonlarni  boshqarish  uchun  mo„ljallangan.  Hozirgi  kunda  operatsion 
tizimlar  rivojlanishining  ikki  yo„nalishi  mavjud: 
Windows 
va 
Unix
.  Bu 
operatsion tizimlar quyidagicha rivojlangan: 
CP/M 

 QDOS

 86-DOS 

 MS-DOS 

 Windows 
Multics 

 UNIX 

 Minix 

 Lunix 
O„z navbatida qatorning har bir elementi o„z rivojlanish yo„liga ega. 
Masalan, 
Windows 
quyidagi tartibda rivojlangan: 
Windows 95, 98, Me, NT, 
2000,  XP
.
  Mos  ravishda 
Linux 
quyidagicha  rivojlangan: 
0.01,  0.96,  0.99, 
1.0,  1.2,  2.0,  2.1,  2.1.10
 
talqinlari.  Har  bir  talqin  yangi  funksional 
imkoniyatlarni  qo„shish  (tarmoq  vositalari,  turli  protsessorlarga 
yo„naltirilganlik,  ko„p  protsessorli  konfiguratsiyalar  va  h.k.)  bilan 
farqlanadi. 
Ko„pchilik  dasturlash  tillari 
(
Si
, 
Paskal
) 
XX
  asrning 
60
-
70
-yillari 
oralig„ida  yaratilgan  (
Java
 
dan  tashqari).  O„tgan  davr  mobaynida  yangi 
dasturlash  tillari  yaratildi,  ammo  amaliyotda  ular  keng  tarqalmadi. 
Zamonaviy  dasturlash  tillarining  rivojlanishida  boshqa  yo„nalish,  – 
avvalgi  dasturlarining  ustunliklarini  o„zida  birlashtirgan,  universal 
tillarini  yaratishga  harakat  bo„ldi 
(
Algol
, 
PL/1
, 
Ada
)
.  Grafik  interfeysli 
shaxsiy kompyuter va operatsion tizim 
(masalan, 
Mac
 
OS
, 
Windows
) 
ning 
yaratilishi  dasturiy  ta‟minot  ishlab  chiquvchilar  e‟tiborini  tarmoq 
protokollari,  berilganlar  bazalarini  vizual  yoki  obyektga  yo„naltirilgan 
dasturlash  muhitiga  birlashtirishga  qaratdi.  Bu  shunga  olib  keldiki, 
hozirgi  kunda  anjomiy  muhit  sifatida  aniq  dasturlash  muhiti  (
Delphi
, 
Access
 
va boshqalar) qo„llaniladi va dasturlash tilining negiz bilimlarini 
bilish  talab  qilinmaydi.  Shu  sababli,  dasturlash  tilidan  foydalanuvchilar 
doirasi barqarorlashib bormoqda. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
102 
 
Dasturlash  tillari  sintaksisi  va  semantikasining  tahlili  shuni 
ko„rsatadiki,  ularning  turdosh  konstruktsiyalari  asosan  «tashqi 
ko„rinishi» bilan farqlanadi (kalit so„zlarni terish yoki tashkil etuvchilar 
ketma-ketligi).  Mazmuni,  ayrim  farqlanishlarni  hisobga  olmaganda, 
deyarli  bir  xil.  Shuday  qilib,  zamonaviy  tillar  konstruktsiyasi  umumiy 
mazmunga  (semantika),  tashkil  etuvchilar  turli  ketma-ketligiga 
(sintaksis)  va  turli  kalit  so„zlar  (leksika)ga  ega.  Demak,  turli  tillar 
foydalanuvchiga bir xil imkoniyatli tashqi ko„rinishi bilan farqlanuvchi 
dasturlarni taqdim etadi. 
Hozirgi  kunda  dasturlash  tillarini  standartlashtirish  masalalarini