Axborot tizimlari hayot davri modellari Tayanch soʻzlar

---

Axborot tizimlari hayot davri modellari 

 

Tayanch soʻzlar.  Axborot tizimlarini yaratish, tizimni bekor qilish, holat, 

jarayon, kaskadli, spiralli, hayotiylik davri va h.k. 

Har  qanday  axborot  ma’lum  hayotiylik  davriga  ega.  Quyida  axborotni 

hayotiylik davri toʻgʻrisida mulohazalar keltiriladi. 

Axborot  tizimlarini yaratish haqidagi gʻoya paydo boʻlgandan toki tizimni 

bekor  qilish  yoki tugallash (faolyatini) jarayon va bosqichlarini oʻz ichiga oladi 

muddatni  axborot  tizimining  yashash  yoki  hayotiy  sikli  deyiladi. Har qanday 

axborot ma’lum hayotiylik davriga ega. Quyida axborotni hayotiylik davri sxemasi 

keltirilgan: 

Avtomatlashtirilgan  axborot  tizimining  xayotiy  stikli.  Avtomatlashtirilgan 

axborot  tizimini  yaratish,  rivojlantirish  moxiyati  vaqtga  nisbatan  «xayotiy  stikl» 

kabi  iqtisodiy  kategoriyani  aks  ettiradi.  Ya’ni,  uning  yaratilishi  to  undan 

foydalanishni  toʻxtatishgacha boʻlgan  oraliqdagi xayot stiklini anglat        adi. AAT 

ning xayot stiklida quyidagi bosqichlar ajralib turadi:  

1.  Loyha  oldi  bosqichi  (rejalashtirish  va  talablar  taxliy-tizimli  tahlil).  Mavjud 

boshqaruv  tizimini,  birinchi  galda  axborot  tizimini  tadqiq  va  tahlil  etish, 

yaratiladigan  AAT  ga  nisbatan  qoʻyiladigan  talablarni  belgilash,  texnik-iqtisodiy 

asos (TIA) va texnik vazifalarni AAT ishlab chiqishni rasmiylashtirish.  

2.  Texnik  loyihalashtirish  (mantiqiy  loyixalashtirish).  Ta’riflangan  talablarga 

muvofiq  avtomatlashtiriladigan  funkstiyalar  tarkibini  (funkstional  arxitektura)  va 

ta’minlovchi  kenja  tizim  tarkibini  (tizimli  arxitektura)  ishlab  chiqish,  AAT  ning 

texnik loyhasini rasmiylashtirish.  

3. Qoʻllanma loyixalashtirish (jismoniy loyixalashtirish). Dasturlarni ishlab chiqish 

va  tizim,  ma’lumotlarni  qayta  ishlashning  texnologik  jarayonini  ishlab  chiqish, 

xodimlar  uchun  qoʻllanma  yoʻriqnomalarni  yaratish,  qoʻllanma  loyhani 

rasmiylashtirish.  

4. Tadbiq etish .(testlash, tajriba ekspluatastiyasi). AAT kenja tizimlarini kompleks 

tuzatish, xodimni  kitish, AAT  ni  bosqichma-bosqich  joroy  etish, ekspluatastiyaga 

topshirish.  

---

5. 

Ekspluatastiya 

(kuzatib 

krish, 

modernizastiyalashtirish). 

Kundalik 

ekspluatastiya,  dasturiy  va  texnik  vositalar,  shuningdek  butun  loyixani  kuzatib 

boorish. 

AAT  ning  ishi  toʻgʻrisida  statistik  ma’lumotlar  yigʻish,  xato  va 

kamchiliklarni  toʻgʻrilash,  AATni  modernizastiyalashga  nisbatan  talablarni 

rasmiylashtirish va uni bajarish.  

Axborot  tizimining  xayotiy  stikli  interaktiv  mazmun  kasb  etadi:  xayotiy 

stiklning  amalga  oshirilgan  bosqichlari  vaqti-vaqti  bilan  yangi  talablar  va  tashqi 

muxitgtacha  oʻzgarishlarga  muvofiq  qaytarilib  turiladi.  Xayot  stiklining  xar  bir 

bosqichi va pallasida navbatdagi qarorlar uchun asos sanaluvchi texnik qarorlar va 

xujjatlar toʻplami shakllanadi.  Axborotning hayotiy davri strukturasi quyidagi 2.2-

rasmda keltirilgan.