AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI FARG’ONA FILIALI
“Kompyuter injiniring” fakulteti
“Axborot texnologiyalari” kafedrasi
“Fizika” fanidan
Bajardi:
Azimov F
2015- Farg’ona
REFERAT
Mavzu : Katta ad ron koll eyd eri va uni ishlash p rinsip i.
Reja:
1.
Adronlar haqida qisqacha ma’lumot.
2.
Bari onlar va Mezonlar.
3.
Leptonlar.
Hozirgi davrda zarrachalar tuzilishi ma’nosida sodda tashkillanishi
bo`yi cha as os his oblanadi. Ammo ul arning xossalarini s odda deb a yt ib
bo`l ma ydi.
El em entar
zarral arni
o`zl arini
tushishl ari
(harakatl ari)ni
tushunti rish uchun nisbi yli k va Kvant nazari yal ar i si ntezi dan t ashkil t opgan,
chuqurl ashti ril gan fi zika naz ari yasidan fo ydal anil adi .
Barcha ma’lum elementar zarrachalar (fotondan tashqarisi) ikki guruhga
bo`linadi, ya’ni: adronlar va leptanlar. O`z o`rnida ko`p qismini adron
guruhl ari baritonlar va mezonlardan t ashkil topgan.
Lepton guruhlari qu yidagi zarrachal arda ko`rs atil gan:
Bundan t ashqari , adronlar guruhi i kki katt a rezonansli zarrachal ar
oilal ari ga bo`linadi: barionli va mezonli rezonans lar.
Rezonans larni ng um umi y o`rgani l gan qi smi 300 dan orti q hisoblanadi.
O`t gan as rning 60 – yill arida yoq adronl arni bir necha zarracha l ar guruhlari ga
biriktirish mumkinligi (ya’ni, asosiy tavsiflari bo`yicha bir – biriga yaqin)
ani qlangan. Adronl arning t ashkil qil uvchi tuzilis hga ega deb faraz qil sak, har
bir oil adagi zarrachal ar soni va ul arni tavsi flari ni qu yi dagi cha tus huntiri sh
mumkin: ya’ni kvarklar – as osi y elementar zarrachal ardan tashkil topgan.
Barionl ar – ko`rsat il gan gi pot eza bo`yicha, ucht a kvarkl ardan t as hkil
topgan (anti barionl ar – ucht a antikvarkdan), mezonl ar es a bitta kvark va va
bitta antikvarkdan t ashkil topgan.
Boshid a adronlarni kvark modelini t ashki llas hda, kvarkl ar el ementl arini ng
mat em atik tuzilis hi ko`rinishi da his obl angan bo`l ib, adronl arni yoritilis hi ga
juda qula y s haroitl arni ochgan. Ke yinchalik, hukl onl arning yuqori energi yas i
bilan el ekt ronlarni tarqatish si novi o`t kazil ganda nuklonl ar i chi da nuqt avi y
zar yadli tas hkill ovchilar aniql angan; ularni t abi atdan kvarkl ar de yi ladi.
Hozirgacha kvarkl ar erkin hol at da uchram agan va nazari y fikrl arda kvarkl ar
uchun bunda y hol at bo`l olm asli gi ko`rs at il gan.
Fizikadagi elem entar zarrachal arning navbatdagi ochlishl ari, yangidan
yangi i kki yangi turdagi kvarkl arni kiritdi . Ol ti xil t urdagi kvarkl ar m avj udli gi
taxmin qilingan.
Leptonl ar ham kvarklarsimon tuzilishsiz nuqt avi y z arrachal ar hisobl anadi.
Leptonl ar ham kvarklarga o` xshab oltit a t ashkili y oil aga bo`li nadi.
Uzoq muddat erki n holda yasha y oli s hi mumki n bo`l gan zarrachal ar
prot on, elektron, fot on va hamm a turdagi ne yt rinilar bo`lis hi mum kin. Eng
s
10
23
qisqa um r ko`ruvchi lari rezonansl ar hisobl anib, ul rni yas hash davri
.
Ma yda dun yodagi eng uzoq umr ko`ruvchi rekordsm en neyt ron his obl anadi ,
s
10
3
uning yashas h davri
.
s
10
10
s
10
8
Giperonl ar -
, m ezonlar -
;
s
10
6
s
10
12
Leptonl ar umri: m yu on -
, tau – l epton -
.
Fo ydal anil gan adabi yotl ar.
1.
Abdurazzoqov A. A., Nazirov E. N. “Yosh fizik ensiklopedik lug`ati”
Toshkent - 1989.
2.
A.K.Kikoin, I.K.Kikoin “Molekulyar fizika” Toshkent – 1978.
3.
L.C.Jdanov va N.I.Xlebnikov “Fizika kursi texnikumlar uchun”
ikkinchi qis m. Toshkent – 1967.
4.
www.zi yonet.uz
5.
www.uzvip.uz
6.
www.referat. uz