Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xora

_{AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA}
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUSO AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Mustaqil ishi

Bajardi: Avazov Ulug’bek

Guruh: CLE002
Fan: Tarmoq xavfsizligi

TOSHKENT – 2022


16-mavzu. Bulutli tizimlarda axborotni himoyalashni huquqiy ta’minlanganligi


Reja:
1. «Cloud» (bulutli) tizimlar tushunchasi.
2. Bulutli tizimlar modellari
3. Bulutli tizimlardagi huquqlar va ularni ta’minlanishi


Tayanch iboralar: «Cloud» tizimlar, Storage as a Servise (SaaS), Platform as a Servise (PaaS), IaaS, Cloud computing, SECI (Socialisation, Externalisation, Combination, Internalisation), information rights

«Cloud» xisoblashlar deganda odatda foydalanuvchiga kompyuter resurslarini va quvvatlarini internet-servis kо‘rinishida taqdim etilishi tushuniladi.

Sloud xisoblashlar konsepsiyasining moxiyati foydalanuvchilarga xizmatlarga, xisoblash resurslariga va ilovalariga (operatsion tizimlar va infrastrukturani kiritgan xolda) internet orqali masofaviy dinamik ruxsatni taqdim etishdan iborat.
Bulutli hisoblash (Cloud computing) axborotlarni qayta ishlash modellini о‘zida taqdim etadi, ya’ni masalalarni yechish jarayonida apparat va dastur resurslarini onlayn – xizmat sifatida foydalanuvchiga taqdim etadi. Bulut hisoblash texnologiyasidan foydalanishning asosiy afzalligi axborotlarga kirishni ta’minlaydigan yashirin murakkab infrastrukturaga egaligi va uni oxirgi foydalanuvchi tomonidan qayta ishlash vositasi hisoblanishida. Bu foydalanuvchilarga axborotlarni qayta ishlash texnologiyalarining nozik farqlari tо‘g‘risida о‘ylamasdan о‘zlarining majburyatlarini bajarish imkoniyatini beradi.
Bulut resurslarini tashkilot xodimlarining ishlarini tashkil qilinishiga о‘xshash kо‘rinishda talabalarning о‘qish jarayonini ratsional tashkil qilish imkoniga ega bо‘lish maqsadida ta’limda samarali foydalanish mumkin. Ta’limda bulut texnologiyasidan foydalanishga misol sifatida talabalar, professor-о‘qituvchilar va boshqalar uchun shaxsiy kabinetlar, elektron kundalik va jurnallarni kо‘rsatish mumkin. Bulutli texnologiya axborot texnologiyalarining barcha afzalliklaridan foydalanib turli xil ijtimoiy dasturiy ta’minotlarga kirishni tashkil qilish imkonini beradi, ular mobil о‘qishni tashkil qilish uchun platforma sifatida xizmat qilishi mumkin. Shu bois bulutli texnologiyadan foydalanish о‘qish jarayoniga sarflanadigan xarajatlarni kamaytirish, о‘quv materiallarini shakllantirish, unga kirishni ta’minlash, о‘quv rejalarini tezkor о‘zgartirish hisobiga о‘qish sifatini oshirish imkonini beradi. Bulutli hisoblash texnologiyasidan foydalanilganda quydagi afzalliklarga ega bо‘ladi:
- zahira nusxa kо‘chirish ( ma’lumotlar bulutda saqlab qolinadi, xato agar kompyuter ishdan chiqqan taqdirda ham);
- Saqlash (bulut barcha turdagi ma’lumotlarni saqlash imkoniyatini foydalanuvchiga taqdim etadi);
- Kirish huquqi (bulutdagi ma’lumotlarga kirish, mobil vositasidan kirish);
- Hamkorlik (bulut bir vaqtning о‘zida bir nechta foydalanuvchilarning birgalikda ishlash imkoniyatini yaratadi, bu funksiya yordami bilan guruh bо‘lib loyihalarni yaratish, darslarda professor – о‘qituvchilar va talabalar о‘rtasida hamkorlikda ishlashini optimal rejalashtirish imkoniga ega bо‘linadi);
- Vaqtlar va resurslarga ongli munosabatni shakllanishi (professor – о‘qituvchilarga о‘quv materiallarni nusxa olishga vaqt va resurslar sarflashga zaruriyat bо‘lmaydi, talabalar esa о‘quv materiallarga onlayn kirish huquqiga ega bо‘ladilar);
- Topshiriqlar (talabalar bulutda о‘zining topshiriqlarini saqlashi, professor – о‘qituvchilar esa о‘ziga maqul bо‘lgan vaqtda ularga kirish huquqiga ega bо‘ladilar).

Bulutli hisoblash quyidagi model kо‘rinishlarida joriy qilinishi mumkin:

- Storage as a Servise (SaaS) – talab bо‘yicha disk kо‘rinishida taqdim etilishi mumkin.
- Software-as-a-Service (SaaS) – dasturiy ta’minotga kirish huquqini taqdim etadi, ya’ni olisda joylashgan serverlarni shaxsiy provayderlar orqali sozlash va boshqarish imkonini beradi.
- Platform as a Servise (PaaS) – platforma asosida qurilgan ma’lumotlarni qayta ishlash fizik vositalar tо‘plami (serverlar, qattiq disk va boshqalar). Ta’lim berish jarayonida samarordorlikni oshirishda bulut texnologiyasining SaaS modeli ham istiqboli hisoblanadi.
Bulutli xizmatlarni tashkillashtirish uchun bugungi kunda kо‘plab internet tizimlari mavjud. Ushbu tizimlarning eng kо‘p qо‘llaniladiganlari quyidagilardan iborat:

• 
  Box.net; 
  
• 
  Dropbox.com;
  
• 
  Diigo.com; 
  
• 
  Smartsheet.com; 
  
• 
  Microsoft Office 365.
  

Ushbu va boshqa bulutli tizimlar imkoniyatlarining qiyosiy tahlili quyidagi jadvalda keltirilgan.

1-jadval. Bulutli ma’lumotlarni saqlash tizimlarining qiyosiy tahlili