Axborot texnologiyalari universiteti

9.3. Kabellarni yotqizish

 

Kabellarni yotqizish paytidan muhit va ob–havo harorati minus 10 0 S dan kam 

bo‘lmasligi kerak. Hududiy tarmoqlarda optik kabellar hamma kategoriyadagi 

tuproqlarda uncha chuqur bo‘lmagan suv havzalaridan va daryolardan, telefon 

kanalizasiyalarda, maxsus yotqizilgan quvurlarda, shaxtalarda hamda kolletorlarda 

yotqizilishi mumkin. 

To‘g‘ridan–to‘g‘ri yerga yotqiziladigan kabellar tayyor kavlangan transheyalarda 

(ariqlarda) qo‘l bilan yoki transheyasiz usulda pichoqli kabelyotqizgichlar yordamida 

yotqizilishi mumkin. Suv havzfalari yoki daryolar orqali yotqiziladigan kabellar maxsus 

loyiha yechimlari asosida olib boriladi. 

Optik kabellarini yotqizish joyi va yotqizish usulari bo‘yicha quyidagi ishlar 

bajarilishi lozim. 



 

aloqa trassasi bo‘linishi kerak; 



 

kabellar yotqiziladigan joyga g‘altakda o‘ralgan kabellarni yotqizish va 

bo‘shagan g‘altaklarni trassadan olib chiqib ketish kerak; 



 

avtomobil yo‘llari va temir yo‘llar bilan kesishgan yerlarda quvurlar 

yotqizilishi kerak; 



 

tayyor transheyaga kabellarni g‘altakdan bo‘shatib shundan so‘ng ularni 

yotqizish kerak; 



 

kabelyotqizgich yordamida kabellarni yerga yotqizish kerak; 



 

temir yo‘llar va avtomobil yo‘llar bilan kesishgan yerlarda, quvurlarda 

kabellar yotqizilishi kerak; 



 

kabellarni telefon kanalizasiyaga yotqizilishi uchun uskunalarni tayyorlab 

kabellar yotadigan kanallarni tayyorlash kerak; 



 

kabellarni telefon kanalizasiyaga yotqizish kerak; 



 

kabellar yotqiziladigan trassani belgilab ishchi chizmalarda o‘zgartirish 

kiritilgan yerlarni belgilash kerak. 

Kabellarni oldindan kavlangan tayyor transheyaga yotqizishdan avval uni kabel 

g‘altagidan mexanizmlar yordamida bo‘shatilib yotqizilishi lozim. 

Agar trassada bir qancha to‘siqlar bo‘lib mexanizmlar ishlatib bo‘lmaydigan 

bo‘lsa, u holda kabelni g‘altakdan bo‘shatishda qo‘l kuchidan foydalaniladi.  

---

Agar trassada sharoit bo‘lsa, u holda kabelni g‘altakdan bo‘shatishda maxsus kabel 

tashuvchi aravacha yoki maxsus avtomashina kuzovida o‘rnatilgan uskunadan 

foydalangan holda transheya bo‘ylab harakatlanib kabel yotqiziladi. Bunday holatda 

kabel to‘g‘ridan–to‘g‘ri transheya qa’riga yoki transheya yoniga bo‘shatilib yotqizilib 

ketiladi. Avtomashinani harakatlanish tezligi 1km/soat dan oshmasligi kerak. 

Avtomashina yoki maxsus kabel tashuvchi aravachaning g‘ildiragidan transheya 

chetigacha bo‘lgan masofa transheya chuqurligidan 1.25 martadan oshmasligi kerak. 

Agar trassadagi joy relyefi va yo‘l sharoiti bo‘yicha texnikadan foydalana 

olmaydigan bo‘lsak u holda g‘altakdagi kabel transheya chetiga butun uzunlik bo‘yicha 

yoyilib chiqiladi va undan so‘ng sekin–astalik bilan kabel transheyaga tushiriladi. 

Bunday holatda g‘altakdagi kabel maxsus uskunada  kabel yotqiziladigan joy boshida 

o‘rnatiladi. Kabel yotqizilishi jarayonida ishchilar qo‘lidagi kabellar orasidagi masofa 

iloji boricha kabel cho‘zilmaydigan va yerga ishqalanmaydigan masofa bo‘lmog‘i 

lozim. 

Kabelni g‘altakdan bo‘shatish chog‘ida kabel g‘altagining aylanish tezligi sekin–

asta bo‘lib kabelni trassa bo‘yicha yotqiziladigan tezlikda bo‘lishi va ishchilar kabelni 

g‘altakdan bo‘shatishda kuch bilan zo‘rlab siltamasliklari kerak. 

Aloqa kabellarini transheyasiz usul bilan yotqizishda kabelyotqizgichlardan 

foydalaniladi. Kabel yotqizgichning ishchi organi kabelni yotqizish jarayonida uni 

shikastlamaydi va kabel kassetadan chiqish jarayonida talab etiladigan egilish radiusi 

holatida yotqiziladi. Optik kabelni tekis bo‘lmagan joylarda yotqizish paytida kabel 

optik nazorat ostida bo‘lishi kerak, bunday paytda kabelning tolalari bir–biri bilan 

shleyf qilib bitta tola ko‘rinishida ulanish kerak va tolaning optik nazorati kabelning 

«A» tomonidan olib borilishi kerak. Kabeldagi hisob bo‘yicha birinchi tolasiga optik 

generator ulansa, oxirgi tolaga esa quvvatni yutuvchi o‘lchov asbobi ulanadi.

 

Kabel yotqizgich kassetasining ichki qismi kabelning tashqi qobig‘ini 

shikastlamasligi uchun payvandlangan chokli joylar va boshqa o‘tkir joylardan 

tozalangan bo‘lishi kerak. Boshqa turdagi yotqizilgan kabellar qo‘llangan kabel 

kassetasini optik kabellarni yotqizish uchun qo‘llash mumkin emas. Kabellarni 

yotqizish jarayonida har 5–6 km masofada kassetaning ichki tarafi tekshirilib iloji bo‘lsa 

tozalab turish kerak. Kabelni yotqizsh paytidagi tezlik kabel g‘altagining aylanish 

tezligiga teng bo‘lib, kabel yotqizgich ustida xizmat ko‘rsatuvchi ishchi o‘z joyida ya’ni 

kabelyotqizgich ustida bo‘lib kabelni kasseta orqali to‘g‘ri o‘tishini va kabel 

siltalanmaydigan holatda bo‘lishini qattiq nazorat qilishi kerak.  

Bitta qurilish uzunligi yotqizilib bo‘lgan va ikkichi qurilish uzunligi ulanadigan 

joyda 3000 2000 12000 mm o‘lchamda kotlavan (o‘ra) kavlanadi. Yotqizilib bo‘lgan 

kabelning ohiri uchidan 8 metr uzunlikda kabel qoldiriladi. Kotlovan (o‘ra)ning ikkinchi 

---

tomonidan esa 8 metr uzunlikda ikkinchi qurilish uzunlikdagi kabel uchi kabel 

yotqizgich kassetasi orqali o‘tkazilib yotqiziladi. Kotlovanda 8 metrdan uzunlikda 

qoldirilgan kabel uchlari polietelen qopqoqlar bilan muhofazalanadi.