Axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali "kompyuter injiniringi" fakulteti

Обычный
доступ
)
- foydalanuvchi ko‘pgina dasturlarni ishga 
tushirishi va ishlashi mumkin. Shuningdek, foydalanuvchi operatsion tizim 
sozlamalarini boshqa foydalanuvchilar sozlamalariga yoki kompyuterning 
xavfsizligiga ta'sir qilmaydigan o‘zgartirish huquqiga ega. Bu shuni anglatadiki, 
ushbu 
guruh 
foydalanuvchilari boshqarish 
paneli 
(
Панели
управления
) vositalarining bir qismiga kira olmaydilar . Bundan tashqari, ular 
Windows operatsion tizimining ishlashiga ta'sir qilishi mumkin bo‘lgan 
dasturlarda ishlay olmaydilar. 

---

Bu boshlang‘ich foydalanuvchilar uchun ideal hisob turi, chunki Windowsda 
yoki ushbu hisob ostidagi dasturlarda biror narsa bilan aralashish qiyin. Ammo, 
shuningdek, muhim cheklovlar mavjud. Masalan, ushbu turdagi hisoblardan 
barcha dasturlarni o‘rnatolmaysiz. 
Administrator hisobi ostida ishlash sizning kompyuteringizga va unda 
saqlangan ma'lumotlarga xavf tug‘diradi. Agar sizning kompyuteringizga virus yoki 
zararli dastur qandaydir tarzda kirib kelsa, unda u o‘zining yomon ishini 
administrator hisobi orqali amalga oshirishi oddiy kirish huquqiga ega hisob 
qaydnomasidan ko‘ra ancha osonroq bo‘ladi. 
2.
Administrator (
Администратор
)
– ushbu turdagi qayd yozuviga ega 
foydalanuvchi kompyuterni to‘liq nazorat qiladi. U har qanday sozlamalarni, 
hatto boshqa kompyuter foydalanuvchilari bilan bog‘liq bo‘lgan sozlamalarni 
ham amalga oshirishi mumkin. 
3.
Mehmon (
Гость
)
– bu kompyuterga vaqtincha kirish uchun ishlatiladigan ichki 
hisob qaydnomasi. Bu eng cheklangan hisob. Operatsion tizimda sukut bo‘yicha 
o‘chirib qo‘yilgan va kamdan kam qo‘llaniladi. 
Yuqoridagi sababga ko‘ra barcha foydalanuvchilarga cheklangan hisob ostida 
ishlashni tavsiya etaman.
Kompyuterda ishlash jarayonida ko‘pincha u yoki bu ma'lumotni ruxsatsiz 
ko‘rish va tahrirlashdan himoya qilish kerak bo‘ladi. Ushbu vazifa odatda mahalliy 
tarmoqda ishlashda, shuningdek har xil vaqtlarda kompyuterga bir nechta turli 
foydalanuvchilar kirish huquqiga ega bo‘lgan hollarda paydo bo‘ladi. 
Amaliy qism 
Faylga kirish huquqini sozlash uchun uni Explorer oynasida o‘ng tugmasini 
bosing va paydo bo‘lgan kontekst menyusidan xususiyatlar (
свойтства
) ni tanlang.
6.2-rasm.
Fayl xususiyatlari, xavfsizlik yorlig‘i 
Ushbu yorliqning yuqori qismida tanlangan obyekt ga to‘liq yo‘l ko‘rsatiladi (6.2-
rasmda). Quyida ushbu kompyuterga kirish huquqiga ega bo‘lgan foydalanuvchilar 
yoki foydalanuvchilar guruhlari ro‘yxati keltirilgan. Quyida kursor tomonidan 

---

tanlangan foydalanuvchi yoki guruh uchun ruxsatnomalar ro‘yxati keltirilgan. Ushbu 
guruh bo‘yicha 
Aleks 
guruhining foydalanuvchisi o‘qish va ijro etish huquqiga ega. 
Xavfsizlik yorlig‘ida joriy ruxsatlarni o‘zgartira olmaysiz. Foydalanuvchi yoki 
foydalanuvchi guruhini qo‘shish yoki samarali ruxsatlarni tahrirlash uchun “Tartibga 
solish” tugmasini bosing. Natijada, ekran rasmda ko‘rsatilgan oynani ochadi (6.3-
rasm).
6.3-rasm. Ruxsatlarni tahrirlash 
Agar siz foydalanuvchi yoki foydalanuvchilar guruhi uchun ruxsatlarni 
o‘zgartirmoqchi bo‘lsangiz, sichqonchani bosish orqali guruhlar yoki foydalanuvchilar 
ro‘yxatidagi tegishli pozitsiyani tanlang, so‘ngra oynaning pastki qismida tegishli 
tekshiruv orqali taqiq yoki ruxsatnomalarni tanlang.
Ro‘yxatga yangi foydalanuvchi yoki foydalanuvchi guruhini qo‘shish uchun 
Qo‘shish tugmachasini bosing. Natijada, ekran rasmda ko‘rsatilgan oynani ochadi 
(6.4-rasm). 
6.4-rasm. Faylga kirishni boshqarish uchun foydalanuvchi yoki guruh qo‘shish 
bo‘limi 
Ushbu oynada, tanlangan obyekt larning nomlarini kiriting va maydonga kirish 
huquqlarini sozlash uchun foydalanuvchi yoki foydalanuvchi guruhining nomini 
kiritishingiz kerak. Siz bir vaqtning o‘zida ushbu sohada bir nechta nomlarni 
kiritishingiz mumkin, bu holda ularni vergul bilan ajratib oling. Ismlarni kiritishda 
quyidagi sintaksisdan foydalaning: 

---

• Ko‘rsatilgan ism (masalan: ism familiyasi); 
• Obyekt nomi (masalan: Computer1); 
• foydalanuvchi nomi (masalan: foydalanuvchi1); 
• Obyekt nomi @ domen nomi (masalan: User1 @ Domen1); 
• Obyekt nomi Domen nomi (masalan: Domen1User1). 
"Ismlarni tekshirish" tugmasi "Tanlangan obyekt larning nomlarini kiriting" 
maydonida ko‘rsatilgan foydalanuvchilar nomlari va foydalanuvchilar guruhlarini 
qidiradi. 
Ushbu oynaning yuqori qismida joylashgan "Obyekt turini tanlang" maydoni 
topiladigan obyekt turini belgilaydi, masalan, siz faqat foydalanuvchilar uchun, yoki 
faqat foydalanuvchi guruhlari uchun, yoki o‘rnatilgan xavfsizlik direktorlari yoki 
barcha turdagi obyekt lar uchun ruxsatlarni sozlashingiz mumkin. bir vaqtning o‘zida 
(oxirgi variant sukut bo‘yicha ishlatilishi tavsiya etiladi). Obyekt turlarini tanlash uchun 
“Obyekt turlari” tugmachasini bosing, so‘ngra ochilgan oynada tegishli katakchalarni 
belgilab, kerakli obyekt turlarini ko‘rsating va OK tugmasini bosing. 
Obyekt 
larni 
qidirish 
maydoni 
quyidagi 
joylashish 
maydonida 
ko‘rsatilgan. Ushbu soha, masalan, ma'lum bir kompyuter bo‘lishi mumkin (joriy 
kompyuter sukut bo‘yicha taklif qilinadi). Qidiruv maydonini o‘zgartirish uchun 
Joylashtirish tugmachasini bosing, so‘ngra ochilgan oynada kerakli maydonni 
ko‘rsating va OK tugmasini bosing. 
Ruxsatlarni belgilash uchun foydalanuvchi yoki guruhni obyekt lar ro‘yxatidan 
chiqarish uchun sichqonchani bosish orqali ro‘yxatdagi tegishli pozitsiyani tanlang 
(6.3-rasmga qarang) va “O‘chirish” tugmachasini bosing. Bunda siz ehtiyot bo‘lishingiz 
kerak, chunki tizim o‘chirish operatsiyasini tasdiqlash uchun qo‘shimcha so‘rov 
chiqarmaydi, lekin darhol tanlangan obyekt ni ro‘yxatdan olib tashlaydi. 
Xuddi shunday, siz papkalar uchun ruxsatlarni sozlashingiz mumkin. Shu bilan 
birga, siz papkalar va kataloglar uchun qo‘shimcha kirish parametrlarini ham 
sozlashingiz mumkin.

---

6.5-rasm. Ulashish parametrlarini sozlash 
Jildga umumiy kirishni sozlash uchun (bu odatda mahalliy tarmoqda ishlashda 
ishlatiladi), ushbu yorliqdagi Share tugmasini bosing. Natijada, ekranda Shaklda 
ko‘rsatilgan oyna paydo bo‘ladi (6.6-rasm).
6.6-rasm. Shaxsiy foydalanuvchilar uchun almashishni sozlash 
Ushbu oynada ochiladigan ro‘yxatdan kirishni sozlashi kerak bo‘lgan 
foydalanuvchini tanlashingiz kerak. Shuni e'tiborga olingki, ushbu ro‘yxatning tarkibi 
tizim tomonidan avtomatik ravishda hisob qaydnomalari qo‘shilishi bilan hosil 
qilinadi.
Foydalanuvchini tanlagandan so‘ng, “Qo‘shish” tugmachasini bosishingiz kerak, 
natijada uning ismi shunchaki pastda joylashgan ro‘yxatda ko‘rsatiladi. Ruxsat berish 
darajasi maydonida ushbu foydalanuvchi uchun ushbu papkaga nisbatan ruxsat 
darajasini ochiladigan ro‘yxatdan tanlang. Siz ikkita variantdan birini tanlashingiz 
mumkin: 

O‘qish - bu holda foydalanuvchi ushbu papkaning tarkibini ko‘rish huquqiga 
ega bo‘ladi. 

O‘qish va yozish - ushbu parametr tanlanganida foydalanuvchi papkaning 
tarkibini nafaqat ko‘rish, balki tahrirlash huquqiga ega bo‘ladi. 

---

Ro‘yxatdan foydalanuvchini olib tashlash uchun Ruxsat darajasi maydonida 
foydalanuvchi uchun O‘chirish-ni tanlang. Bunda siz ehtiyot bo‘lishingiz kerak, chunki 
dastur o‘chirish operatsiyasini tasdiqlash uchun qo‘shimcha so‘rov chiqarmaydi. 
Birgalikda sozlash sozlamalari kuchga kirishi uchun ushbu oynadagi "Share" 
tugmasini bosing. Shuni esda tutingki, almashish jarayoni papkani baham ko‘rayotgan 
foydalanuvchilar soniga, kompyuterning ishlashi va konfiguratsiyasiga va boshqa 
omillarga qarab biroz vaqt talab qilishi mumkin. Biroz vaqt o‘tgach, ekranda tanlangan 
papkaning almashinuvi to‘g‘risida ma'lumot paydo bo‘ladi (6.7-rasm). 
6.7-rasm. Jild haqida ma'lumot almashish 
Boshqa foydalanuvchilarga elektron pochta orqali papkaga birgalikda kirish 
huquqi berilganligi to‘g‘risida xabar berishingiz mumkin - buning uchun tegishli 
havoladan foydalaning. Siz bilan baham ko‘rgan katalog tarkibini ko‘rish uchun 
Alohida elementlar maydonida uning belgisini ikki marta bosing. Amalni bajarish 
uchun ushbu oynadagi Finish tugmasini bosing. 
Almashish uchun kengaytirilgan sozlamalarga o‘tish uchun Access yorlig‘idagi 
“Advanced settings” tugmachasini bosing (6.5-rasmga qarang). Bunday holda, ekranda 
quyidagi oyna ochiladi (6.8-rasm). 
6.8-rasm. Kengaytirilgan almashish sozlamalari 
Ushbu oynaning parametrlari tahrirlash uchun faqat ushbu papkani ulashish 
katagiga belgi qo‘yilganda mavjud bo‘ladi. Agar siz ilgari ushbu papkani (yuqorida aytib 
o‘tilganidek) baham ko‘rgan bo‘lsangiz, u holda sukut bo‘yicha ushbu tasdiqlash qutisi 
tanlanadi. Agar papka hali almashilmagan bo‘lsa, u holda tasdiqlash qutisi sukut 
bo‘yicha belgilanmaydi va siz uni o‘zingiz o‘rnatishingiz mumkin. 

---

Umumiy manbaning nomi Share Name maydonida paydo bo‘ladi. Ba'zi 
hollarda, bu qiymat ochiladigan ro‘yxatdan ortiqcha tanlanishi mumkin. Ushbu 
oynada Qo‘shish tugmachasini bosish orqali yangi ulush qo‘shishingiz 
mumkin. Natijada manba qo‘shish uchun quyidagi oyna ochiladi (6.9-rasm). 
6.9-rasm. Maksimal imkoniyat 
Ushbu oynada, resurs nomini kiritish uchun klaviaturadan foydalaning - 
kompyuterda saqlanadigan nomga muvofiq. Tavsif maydonida, agar xohlasangiz, 
klaviatura yordamida resursga qo‘shimcha tavsif kiritishingiz mumkin. Masalan, uning 
tarkibini qisqacha tavsiflab bering va hk. 
"Foydalanuvchilarning cheklangan soni" tugmachasidan foydalanib, siz ushbu 
resurs bilan bir vaqtning o‘zida ishlashga imkon beradigan maksimal foydalanuvchilar 
sonini belgilashingiz mumkin.
Ruxsatlar tugmachasidan foydalanib siz tanlangan resurs uchun ruxsatlarni 
sozlash rejimiga o‘tasiz. Ushbu rejimda qanday ishlash haqida yuqorida muhokama 
qilingan 6.3-rasmga qarang. 
Yangi ulushni kiritish ushbu oynadagi OK tugmachasini bosish bilan 
yakunlanadi. Bekor qilish tugmasi kiritilgan rejimlarni saqlamasdan ushbu rejimdan 
chiqadi. 
Umumiy manbani o‘chirish uchun uni ochiladigan ro‘yxatdan tanlang (6.8-
rasmga qarang) va O‘chirish tugmasini bosing. Bunday holda, ehtiyot bo‘ling, chunki 
dastur ushbu operatsiyani tasdiqlash uchun qo‘shimcha so‘rov chiqarmaydi. 
Bir vaqtning o‘zida foydalanuvchilar sonini cheklash maydonida (6.9-rasmga 
qarang), ushbu resurs bilan bir vaqtning o‘zida ishlay oladigan foydalanuvchilar sonini 
cheklashingiz mumkin. Ushbu parametr New Share oynasidagi foydalanuvchilar 
sonini cheklash katagiga o‘xshab ishlaydi (6.9-rasmga qarang). 
Izoh maydoniga, agar kerak bo‘lsa, ushbu ulush bilan bog‘liq o‘zboshimchalik 
xarakteridagi qo‘shimcha ma'lumotlarni kiritishingiz yoki tahrirlashingiz mumkin. 
Ruxsatlar tugmachasidan foydalanib siz tanlangan resurs uchun ruxsatlarni 
sozlash rejimiga o‘tasiz. Ushbu rejimda qanday ishlash haqida yuqorida muhokama 
qilingan (6.3-rasmga qarang). 
Keshlash tugmachasidan foydalanib (6.8-rasmga qarang), qaysi fayllar va dasturlar 
mahalliy tarmoqdan tashqaridagi foydalanuvchilar uchun mavjud bo‘lishini aniqlay 
olasiz.

---

6.10-rasm. Oflayn rejimni sozlash 
Ushbu oynada tegishli kalit yordamida siz tarmoqdan tashqaridagi fayl va 
papkalarga kirishni ochishingiz yoki yopishingiz mumkin. Siz uchta variantdan birini 
tanlashingiz mumkin: 
• Tarmoq tashqarisida faqat foydalanuvchi tomonidan belgilangan fayllar va 
dasturlar mavjud; 
• Ushbu umumiy papkadagi fayllar va dasturlarga tarmoqdan tashqarida kirish 
mumkin emas; 
• Tarmoqdan tashqarida foydalanuvchi tomonidan ochilgan barcha fayllar va 
dasturlar avtomatik ravishda mavjud. 
Odatiy bo‘lib, ushbu kalit Offlinega o‘rnatiladi, faqat foydalanuvchi tomonidan 
belgilangan fayllar va dasturlar mavjud. 

---

5.1-Topshiriq. 
1.1-rasm. 

---

Bunda biz terminalga tashlash uchun havolani izlab topamiz saytdan.
1.2-rasm. 

---

Bunda biz terminalga tashlaymiz nusxa olgan buyrug’imizni.
1.3-rasm. 

---

Bu rasmda biz terminalda urnatish jarayononi kurib turibmiz.
1.4-rasm. 

---

Urnatib bo’ldik dasturimizni kurib turibsiz.
1.5-rasm. 
Urnatgan dasturimiz VLCmedia play ishlayotganini guvohi bulib turibmiz. 

---

5.2-Topshirq. 

---

---

---

---

2. 

---

---

---