Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
1.
Azizxo‘jaev A.A Demokratiya – xalq hokimiyati demakdir. – T.: 2016. 
2.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. - O‘zbekiston, 2020. 
3.
Azizxo‘jaev A.A.Davlatchilik va ma’naviyat. – T.: Sharq, 2018. 
4.
Zdrаvomislovа S.А., Temkinа А.А.. sosiologiya gendernix otnosheniyi 
genderniy podxod v sosiologii. Prometeus nsc.ru. 
MAHALLA AXBOROTLASHTIRISHDAGI YUZAGA KELAYOTGAN 
MUAMMOLAR VA KAMCHILIKLARI 
Jumaniyozov Boburbek Umidbek o‘g‘li, Sapayev Sanjar G‘ayrat o‘g‘li 
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Urganch filiali magistranti, 
[e-mail]
 
Annotatsiya. Maqolada mahalla axborot tizimining yuzaga kelayotgan 
kamchiliklari hal qilish asosiy usullari ko‘rib chiqilgan. 
Kalit so‘zlar: 
darajalar, topologiyalar, ma’lumotlarni qayta ishlash, 
DBMS 
Zamonaviy va samarali echimlar topish uchun ko‘plab, struktura jihatidan 
murakkab axborot tizimi yaratilmoqda, natijada, axborotlashtirish jarayonida 
ishtirok etuvchilar soni kun sayin ortib bormoqda. Bu o‘z navbatida insonlarni 
axborot resurslaridan ratsionol foydalanish yo‘llarini qidirishga majbur qilmoqda. 
Axborotlashgan jamiyatning o‘ziga xos xususiyatlari 
quyidagilarda 
namoyon bo‘ladi: 
-
axborot iqtisodiyotining rivojlanishi; 
-
axborot tangligini bartaraf etish; 
-
axborot texnologiyasining globalligiga erishish; 
-
axborot resurslarining ustunligini ta’minlash; 
-
yangi axborot texnikasi va texnologiyalarini keng qo‘llash; 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
401 
-
boshqaruv faoliyatida xborotdan samarali foydalanish. 
Axborotlashgan jamiyatda inson axborot bilan ishlash bo‘yicha ma’lum 
darajadagi axborot madaniyatiga ega bo‘lish zarur. Buning uchun shaxsni 
axborotni tez qabul qilish va uning katta xajmini qayta ishlash, zamonaviy 
vositalar, usullar va texnologiyalardan foydalanishga tayyorlash lozim. 
Axborotlashgan jamiyat quyidagi jixatlarda namoyon bo‘ladi: 
-
texnik qurilmalardan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lish; 
-
o‘z faoliyatida kompyuter, axborot texnologiyalaridan foydalanish; 
-
turli manbalardan axborotni olish va undan samarali foydalanish; 
-
o‘z faliyatiga taalluqli axborotni bilish va u bilan ishlashni uddalash. 
Hozirgi bosqichida ilmiy- texnikaviy rivojlanishning asosiy xususiyatlaridan biri - 
axborotning jamiyatdagi rolini belgilab olishdir. [1]. 
Axborot intelektual faoliyatning muhim mahsuloti sanaladi. Sanoati 
rivojlangan barcha mamlakatlarda ushbu mahsulotlarni o‘z foydalanuchilarga 
etkazishning usullar va vositalarini ishlab chiqarish hamda joriy etish jadal 
suratlarda olib borilmoqdaki, bu axborot tizimlari va texnologiyalari sanoatini 
yaratishda o‘z aksini topgan. 
Qishloq hokimligining axborot tizimi O‘zbekiston Respublikasi davlati 
tomonidan qabul qilingan axborotlashtirishning maqsadli dasturiga va mahalliy 
davlat hokimiyati organlarining axborotlashtirish dasturlariga muvofiq bo‘lishi 
kerak. 
Qishloq hokimligi AT ning to‘laqonli faoliyat ko‘rsatishi uchun 
axborotlashtirish jarayoni qishloq xo‘jaligining axborot to‘plash, birlamchi 
ro‘yxatga olish va buxgalteriya operatsiyalari, aholiga xizmat ko‘rsatish, hujjatlar 
bilan bog‘liq barcha funksiya va vazifalarini kompleks qamrab olishi kerak. boshqa 
organlar va xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar bilan o‘tish, qarorlar qabul qilish va 
hokazo. Qishloq yig‘ini mahallalar mustaqil boshqaruv tizimi sifatida qishloq 
ma’muriyati xodimlarining avtomatlashtirilgan ish stansiyalaridan iborat. Agar 
natijada bitta jamoa sifatida ma’muriyat printsipi yo‘q qilinmasa, ATni yaratishda 
muvaffaqiyatga erishish mumkin va bu odatiy operatsiyalarni avtomatlashtirishga 
hissa qo‘shishi, xodimlarga ma’umotlarni tahlil qilish va qarorlar qabul qilishda 
ko‘proq imkoniyatlarni taqdim etishi kerak. [2]. 
Kiruvchi va chiquvchi hujjatlarni ro‘yxatdan o‘tkazishda hujjat mavzusini 
belgilash muhimdir. Bu tahlil uchun manba massivlari sifatida hujjatlar 
massivlaridan foydalanishga yordam beradi. Tematik tasniflagich ma’muriyat 
faoliyatining umumiy tematik xaritasiga mos kelishi kerak. Hujjatlarni tasniflash 
tasniflashning aniqligi va to‘liqligini ta’minlaydi va shunga mos ravishda axborot 
massivlarini tahlil qilishda samarali ma’lumot kesishmalarini qurishni ta’minlaydi. 
Ma’muriy texnik xizmat ko‘rsatish" quyi tizimi ma’lumotlar bazasini 
saqlash, ma’lumotlarni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish, m’’lumotlar bazasiga 
kirish uchun foydalanuvchilarga imtiyozlar berish, ma’lumotlar bazasini arxivlash, 
ma’lumotlarni yuklash va boshqalar bilan bog‘liq muammolarni hal qilishi kerak. 
Axborotni ruxsatsiz kirishdan himoya qilishning yagona tartibini ta’minlash, 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
402 
foydalanuvchilarning axborot resurs tizimiga kirishini tartibga solishning yagona 
qoidalari. 
Ma’lumotlar bazalarini boshqarish tizimi (DBMS) - bu kompyuterni 
ma’lumotlarni saqlash, olish, qo‘shish, o‘chirish va o‘zgartirishga imkon beruvchi 
dasturiy ta’minot. DBMS ma’lumotlar bazasini boshqarishning barcha asosiy 
yo‘nalishlarini boshqaradi, jumladan, foydalanuvchi identifikatsiya qilish kabi 
ma’lumotlar manipulyatsiyasini boshqarish, shuningdek ma’lumotlarni kiritish 
yoki chiqarish. Ma’lumotlar 
sxemasi 
yoki ma’lumotlar saqlanadigan struktura deb 
ataladigan ma’lumotlar DBMS ni belgilaydi. 
Axborot 
xavfsizligi 
mahallalar 
ma’muriyatini qurishning asosiy 
masalalaridan biridir. Shubhasiz, axborot tizimlari maqsadli ma’lumotlar bazalari 
asosida qurilgan bo‘lib, ularga kirish ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari 
(DBMS) tomonidan ta’minlanadi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, axborot xavfsizligini 
ta’minlash DBMS tomonidan tanlangan ma’lumotlarni himoya qilish 
imkoniyatlariga asoslanishi kerak[3]. 
1-rasm 
DBMS tizimining ishlashi [4] 
Xavfsizlik qoidalari rasmiy vakolatlarga va ma’lumotlardan foydalanish 
darajasiga qarab turli foydalanuvchilarning vakolatlarini farqlashni o‘z ichiga 
olishi kerak. 
Barcha talablarni amalga oshirish uchun bunday tizimni yaratish 
metodologiyasini ishlab chiqish kerak. Buning uchun Microsoft Office paketi va 
Microsoft SQL Server tarkibiga kiruvchi Microsoft Access vositalari tanlangan. 
Shuning uchun ushbu vosita asosida qishloq hokimligida AT axborot tizimini 
yaratish metodologiyasini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.