|
Kalit so‘zlar: dastur, son, tub son, tengsizlik, do‘st sonlar, murakkab sonlar,
egizak tub sonlar.
Innovatsion rivojlanish yo‘lidan jadal borayotgan mamlakatimizda barkamol
avlod tarbiyasi, ma’rifatli va yuksak ma’naviyatli fuqarolarni yetishtirish
davlatimiz siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Ta’limning bugungi
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
635
kundagi asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarni kun sayin oshib borayotgan axborot
oqimidan oqilona foydalanishga o‘rgatish, uzluksiz o‘rganish uchun ma’qul muhit,
sharot-sharoit yaratishdan iborat. Buning uchun o‘qituvchining o‘zi ham
muntazam ravishda o‘z ustida ishlashi, pedagogik mahoratni uzluksiz oshirishi,
jahon va miliy pedagogik meros hamda fan-texnika yutuqlaridan ijodiy
foydalangan holda ta’lim jarayonini takomillashtirib borishi lozim.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablari jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy
hayotidagi muhim o‘zgarishlariga hamisha o‘z munosabatini bildirib kelmoqda.
Bugungi kunda ta’lim tizimiga qo‘yilgan talablar mustaqil fikrlay oladigan, milliy
merosimizni qadrlaydigan, ijodkor, ahloqli, har tomonlama kamol topgan yoshlarni
tarbiyalashdan iborat. Bu talablarni amalga oshirishda hozirgi zamon
o‘qituvchisidan tinmay ijodiy izlanish, o‘qishga yangicha munosabat va fidoyilik
talab etiladi [1,2].
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida matematika o‘qituvchisi dars jarayonida,
darsdan tashqari mashg‘ulotlarda, matematika to‘garaklarida, turli kechalar,
uchrashuvlar, qiziqarli mavzular yoki mashhur olimlarning ijodi, faoliyatiga
bag‘ishlab turli tadbirlar tashkil qilishi maqsadga muvofiqdir. Bular bilan bir
qatorda o‘qituvchi dars vaqtida, mavzuga bog‘liq bo‘lgan matematik
tushunchalarning fanga kiritilishi, ularning rivojlanib borishi va bu sohadagi
qomusiy olimlarning hissalarini tushuntirishi lozim. Shu yerda ta’kidlash kerakki,
o‘quvchilardan barcha tarixiy dalillarni, sanalarni yoddan bilishi talab qilinmaydi.
Mazkur maqsadlarni dars jarayonining o‘zida to‘laqonli amalga oshirib bo‘lmaydi.
Bu masalaning yna bir muxim jihati shundan iboratki matematikaning ko‘pchilik
masalalarini inaormatika fani bilan uzviy bog‘liqlikda olib borilsa ayni muddao
bo‘lar edi.
Ushbu maqolada taklif qilinayotgan “Ajoyib sonlar olamiga sayohat” dasturi
maktab o‘quvchilarini matematikaning sirli olamiga qiziqtirish imkoniyatlari
haqida so‘z boradi. Sonlarning sirli olamiga yo‘l ochib beriladi. Dasturdan asosiy
maqsad, asosan, maktab o‘quvchilarining matematika faniga va uni o‘rganishga
bo‘lgan qiziqishini orttirishdan iborat. Dastur maktab ta’lim tizimida ko‘zda
tutilmagan sonlar arifmetikasi masalalari bilan qiziqadigan o‘quvchilarga ham
katta yordam beradi. Hammamizga ma’lumki matematika bu barcha sohalarni
ochib beruvchi kalit vazifasini o‘taydi. Matematika - aql gimnastikasidir. Uni
o‘rganish insondan qattiyat va fidokorlikni talab qiladi.
Matematika fani unda uchraydigan formulalar, integral va sigmalar bilan
tashqi dunyodan huddi katta devor bilan ajralgandek ko‘rinadi. Bu katta devor
orqasida nimalar bo‘layotgani matematikadan xabari bo‘lmaganlar uchun yashirin
bo‘lib, bu “niqob” ochilganda o‘zining ichki qonunlari bilan yashaydigan “o‘lik
sonlar” dunyosida duch kelinadi. Agar “o‘lik sonlar” zo‘r qiziqish bilan
o‘rganishga kirishilsa, ular “ajoyib sonlar”ga aylanadi. Buyuk nemis matematigi
Gauss (1777-1855) arifmetikani “matematikaning malikasi” deb atagan [3,4,5].
"Ajoyib sonlar olamiga sayohat" nomli sinfdan tashqari tadbir
mazmunnomasi quyidagicha savol-javob ko‘rinishida olib boriladi.
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
636
5-sinf o‘quvchilari bilan natural sonlar bo‘limini tugatgandan keyin
mazkur mavzu asosida sinfdan tashqari tadbir o‘tkazish mumkin: Keldim
gulistonimga Ey, raqamlar. Keldim men gul quchog‘inga ey, fanlarning a’losi.
Ko‘rdimu, jamolingni gangitdi, meni bu bog‘ ichra iks-u igriklaring.
Aziz o‘quvchilar. Bugun biz matematikaning naqadar maftunkor ekanligini
uning go‘zal yechimga ega bo‘lgan masalalari xususida gaplashamiz. 1-asrda
yashagan Gezinski quydagi so‘zlarni aytgan edi: "Ajoyib sonlar chiroylidir
ma’lumki chiroyli narsalar oz uchraydi". 1 .Boshlovchi:
Ajoyib sonlar olamiga sayohatimiz 3 qismdan iborat:
1.
Sonlar tilga kirganda. Birinch qismda ajoyib sonlar haqida qisqacha
malumot beriladi, chunonchi, Mersen sonlari, egizak tub sonlar, do‘st solar, tub
sonlar, kvadrat sonlar, Pifagor sonlari, mukammal sonlar, uch burchakli sonlar,
ko‘p burchakli sonlar;
2.
Ajoyib tengliklar. Pifagor o‘zining shogirdlari bilan o‘tkaziladigan
uchrashuvlarning birida "Har qanday sonning o‘ziga yarasha ajoyibligi bor" deb
aytgan ekan. Uning shogirdlaridan biri: "Bo‘ lmasa, aytingchi 17 tub sonning
qanday ajoyibligi bor?" deb so‘raganda Pifagor: "17 juda ham ajoyib sondir. U 2
ta kvadratlarning va 2 ta 4-darajaning yig‘indisidan iborat. 17=1
2
+ 4
2
; 17=l
4
+2
4
;
3.
Dastur yordamida savol-javoblar.
Birinchi va ikkinchi qism bo‘yicha ajoyib sonlarni biror sonlar intervalida
aniqlab beruvchi algoritmlari va uning dasturi C++ muhitida tuzilgan. Quyida
dastudan foydalanish bo‘yich lavhalar keltirilgan.
Dastur kompyuter yordamida foydalanishga mo‘ljallangan bo‘lib, uning
“Kirish” qismiga o‘tilgach, foydalanuvchi o‘zini qiziqtirgan son haqida ma’lumot
olishi uchun uning nomi yozilgan tugmani tanlashi kerak.
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
637
Tugma bosilgach, shu son haqida ma’lumot uning tarixi va qanday hosil
qilinishi bayon qilingan matn foydalanuvchi ekranida namoyon bo‘ladi. Matn
davomida
Do'stlaringiz bilan baham: |
