«axborot texnologiyalari» kafedrasi ma’lumotlarni kodlash talabalarning «Qurilishda axborot texnologiyalari»

Kirish

Biror tizim belgilarida ifodalangan axborotlarni boshqa tizim belgilari bo‘yicha ifodalash kodlashtirish deyiladi. Kompyuter (EHM) faqat sonli shakldagi ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Barcha ma’lumotlar, xususan dasturlar, matnlar, ovozlar, rasmlar kompyuterda qayta ishlanishi uchun, sonli shaklga almashinishi lozim.

Kompyuter ma’lumotlarni qabul qilar ekan, dastlab u kodlanadi. Har bir belgiga, harf yoki simvollarga maxsus son mos keladi. Uni ekranga yoki chop qilish qurilmasiga chiqarish jarayonida shu songa mos belgi qo’yiladi.
Son va belgi orasidagi bog’lanish belgilarni kodlash deb yuritiladi.
Kompterdagi ma’lumot birligi bir bit dan iborat, ya’ni u 0 yoki 1 qiymat qabul qiladi. Lekin kompyuter buyruqlari bayt bilan ishlaydi. Ketma – ket sakkiz bit bir bayt dan iborat. Demak, bir bayt birgina belgi qiymatini 256 variantda kodlash imkoniyatini beradi, chunki .
Hisoblash texnikasida ko’pincha axborotni signallar ketma-ketligi yordamida kodlashning ikki usulidan foydalanadi: magnitlangan yoki magnitlanmagan, yuqori va past kuchlanishli.
Bir xolatni 0 raqami bilan ikkinchisini 1 raqami bilan belgilash qabul qilingan. Bunday kodlash ikkilik kodlash deyiladi. Kompyuterda barcha sonlar 0 va 1 raqamlari yordamida tasvirlanadi. Kompyuterlar ikkilik sanoq tizimida ishlaydi, chunki kompyuterning element bazalari ikkita turg’un holatga ega. 0 va 1 raqamlar bitlar deyiladi. binary digit - ikkili raqam degan ma’nosini anglatadi.
Sakkizta 0 va1 raqamlar ketma-ketligi bayt deyiladi. 1 bayt = 8 bit. Xar bir bayt bu bitta belgining kodidir.
Masalan: I harfiga 11101001, L harfiga 11101100, K harfiga 11101011, D harfiga 11100100, M harfiga 11101101 va h.k. kodlari mos keladi. Masalan, “ILM” so’zi 24 bitdan iborat quyidagi ketma-ketlik bilan kodlanadi: 111010011110110011101101
«Informatika va axborot texnalogiyasi» degan ma’lumotning axborot hajmi 37 baytga teng, chunki bu ma’lumot 37 ta belgini ifodalaydi. V= 37 bayt, V=37 bayt*8 bit =296 bit. Ma’lumotning axborot hajmi o’lchov birliklari. Bit va baytga nisbatan kattaroqlari ham mavjuddir.