Axborot resurslarining ximoyalanganligini baholash uslubiyatlarini ishlab chiqish

AXBOROT RESURSLARINING XIMOYALANGANLIGINI BAHOLASH USLUBIYATLARINI ISHLAB CHIQISH
Sofoyeva Fotima Davlatyorovna (Muhammad al-Xorazmiy nomidagi, TATU
“Axborot xavfsizligi yo’nalishi” yo’nalishi 1-bosqich magistranti).


Kalit so`zlar: axborot resurslarini ishlab chiqish, axborot ob'ektini saqlash, Axborotni muhofaza qilish, Axborotlashtirish qoidalari.
Аxborotlashgan jamiyat yangi axborot resurslarini ishlab chiqish, saqlash va qayta ishlash bilan bogʼliq koʼpgina imkoniyatlarni taqdim etishi bilan birga axborot resurslarini ruxsatsiz foydalanishlarini boholash va himoyalash, ularning yaxlitligini boholash saqlash, ishonchliligini tekshirish, axborotni uzatishning samarali, maqsadli va xavfsiz usullarini tashkil etish kabi muammolarni ham boholash keltirib chiqarmoqda.
Axborot o’zi nima Axborot degan o’z isbotini topgan ma’limot axborot deyiladi.Agarda o’z isbotini topmasi u ma’limotligicha qoladi.
Qonunchilik nuqtai nazaridan ma'lumot olish darajalari Qonun nuqtai nazaridan barcha ma'lumotlar bir necha asosiy segmentlarga bo'linadi:

1. 
   kirish huquqlari cheklanmagan ma'lumot. Masalan, bunday ma'lumot quyidagilarni o'z ichiga oladi:
   
2. 
   Ma `lumot umumiy foydalanishfoydalanuvchilarga bepul taqdim etiladi;
   

Har qanday axborot ob'ektini saqlash, saqlash va unga kirishni ta'minlashda uning egasi yoki u vakolat bergan shaxs u bilan ishlash uchun aniq yoki o'z-o'zidan qoidalarni o'rnatadi. Ularni qasddan buzish ma'lumotlarga hujum sifatida tasniflanadi. Axborotga qilingan hujumlarning oqibatlari qanday bo'lishi mumkin? Birinchidan, albatta, bu iqtisodiy zararlar. Tijorat ma'lumotlarini oshkor qilish bozorda to'g'ridan-to'g'ri yo'qotishlarga olib kelishi mumkin. Katta miqdordagi ma'lumotni o'g'irlash to'g'risidagi yangiliklar odatda kompaniyaning obro'siga jiddiy ta'sir qiladi va bu bilvosita savdo hajmidagi yo'qotishlarga olib keladi. Raqobatchi firmalar ma'lumotni o'g'irlashdan foydalanishi mumkin, agar u sezilmasa, firmani butunlay buzishi uchun, unga xayoliy yoki bila turib foydasiz operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin. Ma'lumotni almashtirish, ham uzatish bosqichida, ham kompaniyada saqlash bosqichida katta yo'qotishlarga olib kelishi mumkin. Har qanday turdagi axborot xizmatlarini ko'rsatadigan firma ustidan qilingan muvaffaqiyatli hujumlar mijozlar orasida firmaning ishonchini pasaytiradi, bu esa daromad hajmiga ta'sir qiladi. Mahalliy va xorijiy matbuot ko'rsatib turibdiki, axborotga nisbatan zararli harakatlar nafaqat kamayibgina qolmay, balki barqaror o'sish tendentsiyasiga ham ega.
Axborotni muhofaza qilish - bu ta'minlashga qaratilgan chora-tadbirlar majmui tanqidiy jihatlar axborot xavfsizligi (ma'lumotlarni kiritish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun foydalaniladigan ma'lumotlar va resurslarning yaxlitligi, mavjudligi va kerak bo'lganda maxfiyligi).
Axborotni dasturiy muhofaza qilishdan foydalanishning asosiy yo'nalishlari Maxfiy axborot xavfsizligini ta'minlash uchun dasturlardan foydalanishning quyidagi yo'nalishlarini ajratish mumkin, xususan:
1) axborotni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish;
2) ma'lumotni nusxalashdan himoya qilish;
3) dasturlarni nusxalashdan himoya qilish;
4) dasturlarni viruslardan himoya qilish;
5) axborotni viruslardan himoya qilish;
6) aloqa kanallarini dasturiy himoyasi.
Huquqiy vosita ahborot xavfsizligini ta’minlashda muhim o‘rin egallaydi. Uning asosini axborotni qayta ishlash va uzatish, ulardan foydalanish qoidalariga rioya qilishni ta’minlaydigan qonunlar tashkil etadi. Axborot xavfsizligini xuquqiy ta’minlashning asosini O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi normalari, Axborotlashtirish to‘g‘risidagi qonun, Elektron raqamli imzo to‘g‘risidagi, Elektron tijorat to‘g‘risidagi bir qator qonunlarda ko‘zda tutilgan moddalar tashkil etadi.
Axborotlashtirish qoidalarini ijtimoiy xavfliligi axborot egasiga yirik miqdorda zarar etkazishdan iborat. Bundan tashqari axborotni to‘plash, yig‘ish, qayta ishlash, uzatish, undan foydalanish, shuningdek noqonuniy ravishda axborotga ega bo‘lish tartibi buziladi.
Davlatning hokimiyat va boshqaruv idoralari, shuningdek, huquqiy va jismoniy shaxslar axborot egasi bo‘lishlari mumkin.
Kuzatish va josuslik axborot texnologiyalar davrida ilmiy-texnik vositalari doimiy ravishda takomillashtirilmoqda baholash uslubiyatlari va taʼlimga oid axborot resurslarining qonuniy foydalanuvchilar uchun foydalana olishligini zamonaviy axborot xavfsizligi uskunalarini o'rnatish xavfsiz ishlash, muzokaralar va muhim ish uchrashuvlari uchun sharoit yaratadi.


Foydalangan Adabiyotlar.
1.www.Google
2.S.K.Ganiyev,M.M.Karimov, K.A.Tashev