Axborot kutubxona katalogi va fondi

Fizikadan  spravochnik  ingliz  va  nemis  tillarida
=82
Rus tilidagi  materiallar
=089.2
Esperanto
Forma  shakl  aniqlagich  belgisi  (0)
(03)
Ensiklopediyalar
(04)
Broshyura,  disk
(05)
Jurnal,  gazeta,  kalendar
(07)
Математика  для  преподавания  учебных
 
пособий
(084)
Grafik va  tasviriy san’at  materiallari
Joy  aniqlagichi  ( )   qavs  (geografik)
(100)
Dunyo
(4/9)
Dunyo  mamlakatlari
(4)
Yevropa
(5)
Osiyo
(6)
Afrika
(9)
Avstraliya,  Okeaniya
114

---

621.311(410)
Buyuk Britaniya elektrostan siyalari
382(44:100)
Fransiya va boshqa 
m a m la k a tla r n in g  
savdo  aloqalari
Nazorat  savollari:
1.  Universal o‘nlik klassifikatsiya 
j a d v a l i n i n g  
gyaratilish tarixi.
2. «Ocnlik klassifikatsiya» ( 0 ‘K) kutubxona bibliografik amali- 
yotida  yirik  hodisa  bo‘lgan  sistemaning  birinchi  nashri  qachon 
e’lon qilindi?
3.  M.Dyui  faoliyati.
4.  Qachon  va  kim ning  tashabbusi  bilan  kutubxonachilarning 
ilk konferensiyasi  tashkil  etilgan?
5.  0 £nlik klassifikatsiya  strukturasi.
6.  0 ‘nlik klassifikatsiyaning asosiy ahamiyati  nimada?
7.  Universal  o‘nlik klassifikatsiya strukturasi
8.  Universal  o ‘nlik  klassifikatsiyaning  zamonaviy  nashrlarini
asosiy qatorlaridagi  o‘zgarishlar.
9.  Klassifikatsiya lash strukturasiga  o‘zgartirishlar kiritilishi
10.  Universal  o‘nlik  klassifikatsiyaning  rivojlanishida  Xalqaro 
Hujjatlar  Federatsiyasining  tutgan  o'rni.
11.  Bryusselda  tashkil  qilingan  xalqaro  bibliografiya  instituti
(XBI)  ning  faoliyati.
12.  XHFning  maxsus  «Extensions  and  Corrections  to  the 
UDC»  (UO‘K ga  o‘zgartirishlar va  qo'shimchalar)  nashri  haqida 
nimalar bilasiz?
115

---

7-bob.  AXBOROT-KUTUBXONA FONDINI  TIZIM  
SIFATIDA 0 ‘RGANISH
Kutubxona  fondi  ancha  qiyin  tushuncha  bo‘lib,  uning  mohi- 
yatini  kuzatish orqali bilib bo‘lmaydi,  mohiyatini bilmasdan turib 
fondni jamg‘arish va boshqarish mumkin emas.  Fondni faqatgina 
tuzilma  sifatida  o‘rganish  orqali  boshqarish  mumkin.  Kutubxona 
fondi  bilan  ishlash  va  o‘rganish  uchun  fond  tuzilma  sifatida  oli- 
nib,  umumiy  va  xususiy  (muhim)  tomonlarga,  ya’ni  bo'lim lar 
yoki  bo‘laklarga bolinadi.
Agar kutubxona fondini tizim deb olsak,  unda bu tizimni tash­
kil  etuvchi  elementni  topish  lozim.  Bu  element  —  hujjatdir.  Huj­
jat  alohida  kitob,  matbuot,  audivizua 1  material  bo‘lishi  mumkin. 
Tizim tushunchasi xuddi element tushunchasiga o‘xshab  nisbiydir.
Agar  alohida  kutubxona  fondini  tizim  deb  olsak,  shu  fond- 
ning  har  bir  bo‘limi  uning  kichik  tizimi  hisoblanadi.  M azkur 
kutubxona  fondi  boshqa  kutubxonalar  fondi  bilan  birga  qo‘shib 
olinsa,  unda  super  tuzilm a  hosil  bo‘ladi  (MKS).  Agar  shu  ku- 
tubxonalarning  fondini  bir  tuzilma  deb  olsak,  bitta  kutubxona 
fondini  esa kichik tizim yoki  element  deb  olish mumkin.
Kutubxona  fondlari  — kutubxona  deb  atalgan  tuzilmaning  bir 
qismi,  ya’ni  kichik tizim   bo‘lib  hisoblanadi.  Lekin  avvallari  bib- 
lioteka  grekcha  «kitob  saqlanadigan  joy»  degan  tushunchagina 
bo‘lgan va  faqat  shu vazifani bajaradi,  deb  o‘ylangan,  1930-yilga- 
cha  o‘rta  kitob  fondiga  ega bo‘lgan joyni  «biblioteka»  deyishgan, 
ko‘p  kitobga  ega  bo‘lgan  kutubxonalarni  esa  kitob  saqlanadigan 
joy  (книгохранилище)  deb  atashgan.
Bu  g‘oya juda  ko‘p  yillar  mobaynida  hukmron  bo‘lib,  kutub­
xonalarni faqat kitob saqlanadigan joyga aylantirib qo‘ydi va uning 
asosiy vazifasi — kitobxonlarga xizmat qilishga soya soldi.  «Fond» 
so‘zi  kutubxonashunoslikda  20-yillarda  paydo  bo‘lib,  30-yillarda 
«fondlar»  atamasi  q o llana boshlandi.  40-yilga kelib  esa fond  ku- 
tubxonaning  bir  bolagi  deb  tan  olindi  hamda  kutubxona  tizimi- 
ning  kichik bir tuzilmasi  deb  aniqlik kiritildi1.