Axborot kutubxona katalogi va fondi

Sinflashtirish. 
Klassifikatsiya  qanday  amalga  oshiriladi? 
Aynan  AQSH  sinflashtirish  sistemasining  vatani  va  u  zam o­
naviy olamda  keng  tarqalgan  sinflashlardan biri  hisoblanmaydi. 
Um um an  olganda  AQSHning  ommaviy  ilmiy  va  akademik  ku- 
tubxonalarining  ochiqligi  va  ommaviy  bo‘lishi  shartlaridan  biri 
edi.  Biz  hozir  zamonaviy  universitetlarning  kutubxona  fond­
lari  ochiq  b o lish in i  tasavvur  qilishim iz  qiyin.  Shuning  uchun 
sinflashtirish  sistemalari  katalogda  emas,  balki  fondda  ish  olib 
borgan  va  fanning  ichki  tarm oq  (soha)  tuzilishi  bo‘yicha  izlash 
im konini bergan.
Hozirda adabiyotlar haqidagi ma’lumotlar bir m arta kiritiladi, 
bu shunday ma’noni beradiki,  aytaylik bitta kutubxonada  ma’lum 
adabiyotlar  fondi  ro‘yxati  kiritilgan  va  u  internetga  qo‘yilgan 
bo‘lsa  boshqa  kutubxona  fondiga  uning  kiritilishi  shart  emas  u 
to‘g‘ridan to‘g‘ri olinaveradi.  Bu esa bibliografik yozuvlardan foy­
dalanish xizmatini  yengillashtiradi.
Kutubxonalarning  EKlari  ishini  boshqaruvchi  sistemalar  ta- 
laygina  bo‘lib  bir-biridan  farq  qiladi.  Masalan  uning  nomlarini 
keltiramiz:
MARC  21, AACR 2R,  LCSH yoki  Sears,  DDS.  Bundan kelib 
chiqadiki  tarmoq  katalogidan  foydalanuvchilarning  kutubxo- 
nasi  doimo  zarur  adabiyotlarning  katalogli  kartochkalari  bilan 
ta’minlangan boladi.
Bu  xizmatlarning  barchasi  muammolardan  xoli  emas  albatta, 
ixtiyoriy  kutubxona  shuni  qilishi  mumkinki,  agar  adabiyot  «bu- 
gun  va  hozir»  zarur  bo'lsa,  uni  hech  qanday  muammosiz  to‘g‘ri 
fonddan  yoki  kartochkali  katalogdan topish  mumkin.
177

---

Ayrim  hollarda  biz  «Dunyo  axborot  resurslari»  degan  iborani 
uchratamiz.  Bu  shunday,  tarm oq  chegarasidagi  Bibliografik  yo- 
zuvni  unga  chiqish  uchun  OCLC  xizmatidan  foydalaniladi  va 
u  foydalanuvchi  (o‘quvchi)  uchun  tekin,  lekin  kutubxona  uchun 
ancha  mablag1  talab  etadi.  OCLC  katalogida  o‘z  fondlarini  na- 
moyish etish uchun,  unga a’zo bo‘lish kifoyadir.  OCLC faqatgina 
AQSH yoki  Kanada uchun xizmat qilmaydi,  agar siz OCLC  ning 
Web-sayti  (oclc.org)ni  ochib  ko‘radigan  bo'lsangiz,  uning  6  tilda 
ishlayotganligining guvohi bo‘lasiz.
Hozirgi  kunda  OCLC  xizmatidan  82  davlatning  41  ming- 
dan  ortiq  kutubxonasi  foydalanadi.  OCLC  xizmati  markazining 
byudjeti  auditorlar  yordamida  tekshiriladi  va  yillik  hisobotlarda 
chop  etiladi.  Yil  davomida  kutubxonalarga  katta  miqdordagi  pul 
kredit  sifatida beriladi.  OCLC  katalogi  avvallari  OLUC  (Online 
Union Catalog — Onlaynning keltirilgan katalogi)  deb atalar edi, 
lekin  25  yildan  so'ng  u  yangi  World  Cat  (Butundunyo  katalogi) 
nom ini  oldi.  2002-yilda  bu  katalogda  49  mln  atrofida  biblio­
grafik  yozuvlar  bor  edi.  H ar  15  sekundda  yangi  yozuv  kiritiladi 
va  bu  hujjatlar  864  mln  nusxada  namoyish  etiladi.  Axborotlar 
dunyoning  400  tilida  keltirildi.  Rus  tilida  hujjatlar  ingliz  tiliga 
qaraganda  30  m arta  kam  namoyish  etilgan,  lekin  ular  World 
Catga  Amerika  kutubxonalari  tomonidan  kiritilgan.  Rus  kutub- 
xonalari  fondlarining  OCLC  namoyish  etilishiga  butun  dunyo 
tarafdordir.