Avzu: Yerning o’z o’qi atrofidan aylanishi va kattaligi. Darsning maqsadi

Yer Quyosh sistemasidagi sayyoralardan biri bo’lib, Quyoshga yaqin-uzoqligiga ko’ra Merkuriy va Venera sayyoralaridan keyin uchinchi o’rinda turadi.

Quyosh bilan Yer oralig’I o’rta hisobda 150 mln km. Soatiga 1000 km tezlikda uchadigan samolyot bu masofani 17 yilda bosib o’tadi. Raketa soatiga 39600 km tezlikda uchsa, Quyoshga 5 oydan ko’proq vaqtda “yetib boradi”.

Yerning shakli dumaloq , shar ko’rinishida. Uning o’rtacha diametri 12756 km, aylanasi esa 40000 km dan ortiqroq. Yerning qutblari salgina siqiqroq.



Globus va xaritalarda chizilgan parallel va meridianlar Yer yuzini to’rga o’xshab qoplab oladi. Bu to’r daraja to’ri deyiladi. Daraja to’ri yordamida Yer yuzidagi xohlagan nuqtaning o’rnini aniqlash mumkin. Bunga geografik kenglik va uzunlik yordam beradi.

Geografik kenglik deb meridianning ekvatordan berilgan nuqtagacha bo’lgan qismi yoyining daraja hisobidagi kattaligiga aytiladi. Ekvatordan shimol shimoliy kenglik, janub esa janubiy kenglik deb yuritiladi.

Geografik uzunlik deb Bosh meridiandan berilgan nuqtagacha bo’lgan parallel yoyining daraja hisobidagi uzunligiga aytiladi. London shahri yaqinidagi Grinvich rasadxonasi meridian Bosh meridian deb qabul qilingan.

Yer yuzasidagi har bir nuqtaning kenglik va uzunligi uning geografik koordinatasi deb ataladi. Masalan, Toshkentning geografik koordinatasi 41⁰ shimoliy kenglik va 69 ⁰ sharqiy uzunlikni tashkil etadi.

IV. Mavzuni mustahkamlash.

1. “Qiziqarli masala”. Shimoliy qutbdan ekvatorgacha bo’lgan yoyning uzunligi 90 ⁰ ga teng . Masofani aniqlang.

   
   

Yechish:

Izoh: 1⁰ meridian yoy uzunligi taxmin 111 km ;

111km X 90 =9990 km Javob: 9990 km.

2. “Berilgan nuqtani top” oyini.

   
   

Quyidagi shaharlarning geografik koordinatalarini toping.

1. 
   
   Tokio; 2. Parij; 3. Sidney; 4. Santyago;5.Ottava;
   

Masalan: Y=140⁰ sharqiy uzunlik

Tokio. X=36⁰ shimoliy kenglik

V.O’quvchilar baholanadi, guruhlar to’plagan ballar e’lon qilinadi, g’olib guruh rag’batlantiriladi.