Avzu: Alken va alkinlarning izomeriyasi hamda nomlanishiga doir masalalar yechish

Masala yechish namunalari

1 - masala. C₅H₁₀ empirik formulaga alkenlarning qancha izomerlari muvofiq kelishi

mumkin? Bu izomerlarning struktura formulalarini yozing va ularning
nomini xalqaro va rasional nomenklatura bo’yicha nomlang.
Yechish. C₅H₁₀ formulaga muvofiq keladigan alkenlarning asosiy zanjirda beshtadan
uglerod atomlari bor, ikkita izomeri bo‘lishi mumkin:

1 2 3 4 5

CH₂=CH-CH₂- CH₂ –CH₃; CH₃-CH=CH- CH₂- CH₃
Penten-1 Penten- 2
Propiletilen Metiletiletilen
Shuningdek, yana asosiy zanjirida to‘rttadan uglerod atomlari bo’lganda uchta izomeri bor. Shunday qilib, C₅H₁₀ formulaga beshta alken izomeri muvofiq keladi.
2 - masala. 5,2 g etilen qatori uglevodorodi bilan 32 g brom reaksiyaga kirishadi.
Uglevodorodning molekulyar massasini aniqlang.
5,2 32 g
Yechish. C_nH_2n + Br  C_nH_2nBr₂ 32 : 5,2 = 160 : Mr
Mr 160
5,2 × 160
Mr = -------------- = 26 yoki Mr = 26 g /mol
32
3 - masala. Propilenning sulfat kislota bilan reaksiya tenglamasini yozing va
mahsulotni nomlang.
Yechish.
H₃C – CH = CH₂ + HOSO₃H  H₃C – CH – CH₃
|
OSO₃H izopropilsufat kislota
4 - masala. C₅H₈ empirik formulaga alkinlarning qancha izomerlari muvofiq kelishi
mumkin? Bu izomerlarning struktura formulalarini yozing va ularning
nomini xalqaro va rasional nomenklatura bo’yicha nomlang.
Yechish. C₅H₈ formulaga muvofiq keladigan alkinlarning asosiy zanjirida beshtadan
uglerod atomlari bor ikkita izomeri bo‘lishi mumkin:

1. HC  C – CH₂ – CH₂ – CH₃ 2. H₃C – C  C – CH₂ – CH₃

pentin-1 pentin-2
propilasetilen metiletilasetilen

5 - masala. 1 kg kalsiy karbid suvda eritilganda (n.sh.da) 280 l asetilen ajralib

chiqadi. CaC₂ ni texnikaviy karbiddagi massa ulushining foizini aniqlang.

Yechish. 1) avval 280 l asetilen chiqaradigan CaC₂ massasi aniqlanadi:

x 280 l
CaC₂ + 2H₂O ® C₂H₂ + 2Ca(OH)₂
64 kg 22,4 l

yoki 22,4 : 64 = 280 : x

64 × 280
x = -------------- = 800 g
22,4
2) CaC₂ ning foiz bo’yicha massa ulushi:
1 kg yoki 1000g :100 % = 800 g : x₁;
100 × 800
x₁ = ------------- = 80 %
1000
6 - masala. 6,4 g kalsiy karbiddan (n.sh da) 2 l asetilen hosil bo’ladi. Mahsulotning
chiqish unumi nazariy jihatdan olganda necha foizni tashkil etadi?

Yechish. CaC₂ + 2 H₂O ® Ca(OH)₂ + C₂H₂

64 g ----------- 22,4 l
6,4 g ---------- x l yoki
64 : 22,4 = 6,4 : x
22,4 × 6,4
x₁ = ---------------- = 2,24 l : 100 % = 2,0 : x₁
64
2× 100 200 25
x₁ = ------------- = ------ = ------- = 89,3 %
2,24 2,24 0,28
7 - masala. Uch bog tutgan C₅H₈ formulaga to’g’ri keluvchi barcha izomerlarning
struktura formulasini yozing va xalqaro nomenklaturada nomlang.
HC  C – CH₂ – C H₂ – C H_3­ pentin-1
H₃C – C  C – CH₂ – CH₃ pentin-2