Avvalambor Assalomu aleykum konferentsiyamiz ishtirokchilari

Milliy bayrami — 11 noyabr — Mustaqillik e’lon qilingan kun (1975).



Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari. Angola ozodligi xalq harakati (MPLA) asosiy siyosiy kuch hisoblanadi. U 1956 yilda tuzilgan. Angolaning to’la mustaqilligi uchun milliy ittifoq (Unita) — soni va nufuzi jihatidan ikkinchi siyosiy kuch. O’zini tarixiy partiya deb hisoblovchi Angola ozodligi milliy fronti (FNLA) siyosiy maydonda alohida o’rinni da’vo qilmoqda. Xo’jaligi. Angola — iqtisodiy jihatdan kam rivojlangan mamlakat. Aholining 80% ga yaqini qishloq xo’jaligida band. Uning iqtisodiy ahvoliga so’nggi 15 yil mobaynida urush yetkazgan bevosita moddiy zarar salkam 20 millliard dollarni tashkil qildi. Tashqi iqtisodiy aloqa va tovar muomalasining asosiy hajmi G’arb mamlakatlariga to’g’ri keladi. Chetga chiqariladigan mahsulotining 90% dan ko’prog’i (asosan neft) AQSh, Braziliya, Yevropa mamlakatlariga ketadi. 1985 yildan Angola Yevropa hamjamiyatining qo’shib olingan a’zosi. 1989 yilda Xalqaro valyuta fondi va xalqaro ta’mirlash va taraqqiyot banki (XTTB)ga qabul qilingan. Qazilma boyliklari: — neft, olmos, marganes, uran, oltin, kvars, marmar, mis va polimetall rudalar. Mamlakat yalpi ichki mahsulotining 56% neft va neft mahsulotlariga to’g’ri keladi.



Qurilish industriyasi rivojlanmoqda. Sement, shina zavodlari, to’qimachilik fabrikalari, qishloq xo’jaligi xom ashyosini qayta ishlovchi (kofe, sholi oqlash, qand-shakar, baliq-konserva) korxonalari mavjud. Kofe, sizal, shakarqamish etishtiriladi. Makkajo’xori, oqjo’xori, sholi, banan, batat ham katta o’rin tutadi.



Xurmo, araxis va tamaki tayyorlanadi. Qoramol, cho’chqa, echki boqiladi, ammo chorvachilik mamlakat ehtiyojini to’la qondirmaydi. Dengiz baliqchiligi rivojlangan. Temir yo’llari — 3,3 ming kilometr, avtomobil yo’llari — 80 ming kilometr, asfaltlangan yo’llari — 8,4 ming kilometr. Dengiz portlari Lobitu, Luanda va Kabinda. Luandada xalqaro aeroport bor. Tashqi savdodagi asosiy mijozlari: G’arbiy Yevropa mamlakatlari, AQSh, Braziliya. Pul birligi — Kvanza. Maorifi, ilmiy va madaniy-ma’rifiy muassasalari. 1975 yil aholining 90% savodsiz bo’lgan. Mamlakat mustaqillikka erishgach, umumiy majburiy boshlang’ich ta’lim joriy etildi, pedagog kadrlar tayyorlash markazi tashkil qilindi. Luandada universitet (1963 yil tashkil etilgan),bir qancha ilmiy tadqiqot va ilmiy jamiyatlar, Milliy va munisipalitet kutubxonalari, tibbiyot tarixi va tarixiy-etnografik muzeylari bor. Matbuoti, radioeshittirishn, teleko’rsatuvi. “Jornal de Angola”, “Korreyno da Semana” gazetalari, “Terra Angolana”, “Progressu” jurnallari nashr etiladi. Davlat televideniyesi va radiosi portugal hamda mahalliy tillarda ko’rsatuv va eshittirish olib boradi.



“Angola press” (angop) axborot agentligi mavjud. Adabiyoti. Angolada bantu tillari oilasiga mansub kimbundu, umbundu va boshqa tillarda boy og’zaki adabiyot mavjud. Yozma adabiyot asosan portugal tilida rivojlangan. Ilk davr (1855 — 1930) da kichik adabiy shakllar — she’r va feleton rivojlandi. Pedru Mashaduning “Afrika sahnalari” va Antoniu Di Asiz Juniorning “Marhumaning siri” romanlari mashhur bo’ldi. 1960 yilgacha mustamlakachilikni fosh qilish (Kashtru Soromenyuning “O’lik yer”, 1949; “Burilish”, 1957) Markaziy mavzu edi. Shundan keyingi davrda milliy ozodlik kurashi mavzui ustun bo’ldi.



Ko’pchilik yozuvchilar quvg’inda bo’lganligi uchun Angola taraqqiyparvar adabiyoti asosan chet ellarda rivojlandi. Mundele Dia Kvanza, A. Neto, K. Andradi, M. Di Anradi, L. Vieyra kabi yozuvchilarning qissa, she’r, dostonlari yuzaga keldi. Mustaqillikka erishilgandan keyin demokratik o’zgarishlar uchun kurash asosiy mavzu bo’lib qoldi. . Me’morligi va tasviriy san’ati. Angola qishloqlari doira shaklida qurilgan. Turar joylari to’g’ri burchakli (ba’zan doirasimon) shaklda, qoziq sinchlar shoxshabba b-n o’raladi yoki loy bilan suvaladi. Yevropaliklar kelgach, shaharlar paydo bo’ldi, ulardagi uylar portugalcha toifada, barokko va ilk klassisizm shakllarida kurila boshladi. 20 – asrdan yangi konstruktsiyada yangi materiallardan zamonaviy binolar tiklandi.

Angolada qadimdan amaliy bezak san’ati: yog’och o’ymakorligi (odam va hayvon haykalchalari, mebel naqshinkorligi), hashak va somondan to’qimalar, naqshin sopol buyumlar yasash rivojlangan.