Avtotransformatorda birlamchi va ikkilamchi chulg`amlar elektr jihatdan

Avtotransformatorlar 
Avtotransformatorda birlamchi va ikkilamchi chulg`amlar elektr jihatdan 
o`zaro bog`langan bo`lib, ikkilamchi chulg`am birlamchi chulg`amning bir qismini 
tashkil etadi. Avtotransformatorlar bir fazali va uch fazali qilib ishlab chiqariladi. 
Bir fazalilari laboratoriya avtotransformatorlari (LATR) tarzida keng qo`llaniladi. 
(12-rasm, v). Uch fazaavtransformatorlarning quvvati bir fazalilarga qaraganda 
katta bo`lib, chulg`amlari moyli bakka tushirilgan bo`ladi. 
Avtotransformatorlar kuchlanish keng doirada o`zgartiriladigan joylarda 
ishlatiladi. Ular kuchlanishni orttirib yoki pasaytirib beradi. 12-rasm, a va b da 
kuchlanishni orttiruvchi va pasaytiruvchi avtotransformatorlarning sxemalari 
berilgan. 
Kuchlanishni orttirib beruvchi avtotransformatorning (12-rasm, a) sxemasidan 
ko`rinadiki, birlamchi kuchlanish U
1
avtotransformator chulg`amlarining bir 

qismiga berilib, ikkilamchi kuchlanish U

2 
uning ikkala chulg`amidan olinmoqda. 

Kuchlanishni pasaytirib beruvchi avtotranformatorda (12-rasm, a) birlamchi 

33 

kuchlanish U
1
(ikkala) butun chulg`amiga berilib, ikkilamchi kuchlanish U

2 
butun 

chulg`amning bir qismidan olinmoqda. 
Agar chulg`amning barcha o`ramlari O`
1
+O`

2
, shoxoblangan o`ramlari O`

2

bo`lsa, 

u 
holda 

orttiruvchi 

va 

pasaytiruvchi 

avtotransformatorlarning 
transformatsiya 
koeffitsientlari 
tegishlicha 
2
2

1

W

W

W

k
(orttiruvchi) 

va 
2

1

2

W

W

W

k
(pasaytiruvchi) tarzda ifodalanadi. 
Ishlatilish sharoitiga qarab avtotransformatorlar transformatsiya koeffitsienti 
o`zgaradigan qilib ham yasaladi (masalan, LATR). 
Avtotransformatorlar o`zgaruvchan tok dvigatellarini ishga tushirishda teatr 
binolarida yorug`lik kuchini o`zgartirishda; uy-ro`zg`or va laboratoriya ishlarida 
keng qo`llaniladi.